ائتلاف بین المللی یا ائتلاف آمریکایی–سعودی؟
پنجشنبه, ۲۰ شهریور ۱۳۹۳، ۱۱:۴۹ ق.ظ
دلایلی هست که احتمال دهیم حملات هوایی نه تنها علیه مناطق تحت کنترل جنگجویان داعش، بلکه علیه نیروهای دولتی سوریه نیز ممکن است رخ دهد که این به تضعیف جایگاه ارتش بشار اسد رئیس جمهور سوریه منجر خواهد شد...
همزمان با سفر جان کری وزیر امور خارجه آمریکا به خاورمیانه برای رایزنی درباره مشارکت کشورهای عربی در ائتلاف به اصطلاح ضد داعش، سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در مصاحبه مطبوعاتی با همتای مالی خود در مسکو ضمن هشدار به احتمال سوء استفاده از ائتلاف ضد داعش علیه دولت سوریه تصریح کرد :"دلایلی هست که احتمال دهیم حملات هوایی نه تنها علیه مناطق تحت کنترل جنگجویان گروه دولت اسلامی، بلکه علیه نیروهای دولتی سوریه نیز ممکن است رخ دهد که این به تضعیف جایگاه ارتش بشار اسد رئیس جمهور سوریه منجر خواهد شد."
وی در ادامه خاطر نشان کرد: "این اقدام گام برداشتن در مسیر تشدید اوضاع در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقاست." در همین حال خبرگزاری فرانسه در گزارشی درباره نتایج کنفرانس منامه با عنوان فرصت های تجاری و تهدیدهای سیاسی در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه نوشت :"کارشناسان اعلام کردند امیرنشین های ثروتمند حاشیه خلیج فارس برای مقابله با خشونت در کشورهای بهار عربی و ریشه کن کردن تهدید امنیت آنها باید هر چه سریعتر دهها میلیارد دلار به اقتصاد این کشورها تزریق کنند.
ابراهیم دبدوب، معاون بانک بین المللی قطر اعلام کرد ما به یک طرح توسعه مارشال عربی با حمایت مالی کشورهای ثروتمند حاشیه خلیج فارس نیاز داریم."طرح مارشال برنامه گسترده ای بود که آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم برای بازسازی کشورهای اروپایی مطرح کرد.
حال سوال این است که آیا می توان بین این سه رویداد که در بستر زمانی مشابه روی داده اند ارتباط مفهومی و عینی برقرارکرد و یا اینکه آیا اساسا بین این رویدادها یک چنین ارتباطی وجود دارد یا نه؟
ارتباط معنادار بین ائتلاف ضد داعش، طرح مارشال عربی و احیای طرح براندازی دولت سوریه
به نظر می رسد این سه رویداد اضلاع مثلث تحولات جدید خاورمیانه را تشکیل می دهند. اساسا از زمانی که آمریکا مقابله باخطر داعش را در تشکیل ائتلاف بین المللی و منطقه ای اعلام کرد، تا حدودی حدس زده می شد که آمریکا هدف یا اهداف اعلام نشده ای از طرح این موضوع در سردارد.
آنچه به این حدس و گمان ها موضوعیت می داد نقش مدیریتی بود که آمریکا از زمان اعلام تشکیل دولت خودخوانده داعش در مناطق متصرف شده عراق و سوریه و حتی پیش از آن اتخاذ کرده بود و با وجود اینکه پیش از آن نیز در جریان کم و کیف تحولات منتهی به اعلام چنین دولتی از سوی داعش قرار داشت اما هیچ وقت جلوی تاسیس آن را نگرفت.
در حال حاضر نیز سیاست مدیریتی آمریکا کماکان ادامه دارد و یکی از شاخص های موجود در این زمینه زمانبندی سه ساله ای است که برای مبارزه با داعش در نظر گرفته شده است.
از این دید هدف از تشکیل ائتلاف تنها به مقابله با داعش محدود نمی شود و روند تلاش های مقابله با خطر داعش به گونه ایی مدیریت می شود که بهره برداری ابزاری از آن را برای آمریکا و ناتو در هر دو عرصه منطقه ای و بین المللی فراهم سازد.
با توجه به اینکه آمریکا دو ستون و تکیه گاه اصلی یعنی ناتو و کشورهای عربی را برای تشکیل ائتلاف مورد نظر خود در نظر گرفته است لذا می توان گفت گسترش روابط و همکاری های میان این دو حوزه که خواه نا خواه پای ناتو را به خاورمیانه و حوزه خلیج فارس می کشاند از جمله این بهره برداری ها خواهد بود.
از طرف دیگر همزمان با رایزنی های سیاسی آمریکا برای تشکیل ائتلاف ضد داعش، در اقدامی غیر مترقبه فیلم ویدیویی منسوب به ایمن الظواهری رهبری کنونی القاعده و جانشین بن لادن در این سازمان منتشر شد که در آن این سازمان از وعده خود برای تشکیل شاخه القاعده در شبه قاره هند خبر داد و در عین حال بر برداشتن مرزهای مصنوعی در این منطقه و احیای خلافت اسلامی در آن تاکید کرد.
هر چند انتشار این فیلم به عنوان اقدامی رقابت جویانه از سوی القاعده در برابر داعش عنوان شد اما به نظر می رسد انتشار این فیلم از بخشی از ماموریت ائتلاف در حال تشکیل غرب پرده بر می دارد که گسترش مرزهای ناتو را به سمت شبه قاره هند گسترش می دهد که این می تواند بخش دیگری از اهداف اعلام نشده ائتلاف جدید باشد.
در این میان به نظر می رسد آنچه موجب شده غرب و ناتو در دور جدید تحرکات خود توسعه مرزهای خود را به سمت خلیج فارس و شبه قاره هند در دستور کار خود قرار دهد بن بستی است که این سازمان در توسعه مرزهای خود به سمت آسیای مرکزی و مناطق مرزی روسیه با آن مواجه شد و با توجه به مقاومت سرسختانه روسیه هزینه های سنگینی را در این منطقه پرداخت کرد.
البته این به مفهوم صرف نظر کردن از این منطقه نیست بلکه آمریکا و ناتو امیدوارند در پوشش ائتلاف جدید بتوانند گشایشی در بحران سوریه به نفع خود ایجاد کنند و با توجه به نقش و جایگاهی که سوریه در معادلات ژئوپولتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک جهانی برای روسیه دارد بار دیگر علیه مسکو وارد عمل شوند.
در اینجاست که اظهارات هشدار آمیز سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در خصوص احتمال سوء استفاده غرب و ناتو از ائتلاف به اصطلاح ضد داعش آمریکا و ناتو برای حمله به اهداف دولت سوریه معنا پیدا می کند.
البته این احتمال نیز وجود دارد که در چارچوب ائتلاف جدید، نقش ترانزیتی ترکیه در انتقال تکفیری ها به عراق و سوریه به گونه ایی بازتعریف شود که امکان بازگشت آنها را به روسیه و مناطق مرزی این کشور فراهم سازد و از این دید احتمال تکرار وقایع مشابه عراق و سوریه در حوزه نفوذ روسیه وجود دارد.
تا اینجا ارتباط میان دو موضوع از سه متغیر مطرح شده در این نوشتار مشخص شد و نکته ای که باقی می ماند این است که جایگاه طرح مارشال عربی در این میان کجاست و چگونه به منافع و اهداف دو پایه و ستون اصلی ائتلاف یعنی کشورهای عربی و کشورهای غربی ارتباط پیدا می کند؟
در پاسخ می توان گفت از سال ها قبل این باور در محافل غربی وجود دارد که بین تروریسم و فقر و بی ثباتی ارتباط مسقیم وجود دارد و برای مقابله با تروریسم باید مبانی آن را از بین برد.
از این دید مبارزه با تروریسم در خاورمیانه جز از طریق شتاب بخشیدن به توسعه و نوسازی در این کشورها امکان پذیر نخواهد شد که این مسئله منافع موازی برای هر دو طرف غربی و عربی ائتلاف جدید به همراه دارد.
منافع کشورهای غربی در این است که اجرای طرح مارشال عربی می تواند ده ها میلیارد فرصت کاری و شغلی برای اقتصادهای بحران زده غربی بخصوص اروپایی ایجاد کند و تنفسی جدید را به کالبد نیمه جان آنها بدمد و منافع کشورهای عربی نیز در این است که در پوشش اجرای این طرح می توانند تا حدودی به مطالبات اقتصادی و اجتماعی داخلی پاسخ دهند که نقشی مهم در شکل گیری و ادامه اعتراضات در این کشورها داشته است.
نتیجه گیری
در مجموع بر اساس آنچه که گفته شد پاسخ نوشتار حاضر به سوال مطرح شده مثبت است و به اعتقاد نویسنده ارتباط قوی و معنادار بین هر سه ضلع مثلث رخدادهای سرنوشت ساز جاری یعنی تحرکات امریکا و غرب برای تشکیل ائتلاف به اصطلاح ضد داعش، لزوم اجرای طرح مارشال عربی و تحرکات خزنده جدید برای مجبور کردن دولت سوریه به طرح تقسیم قدرت با مخالفان دیده می شود و به نظر می رسد در ورای همه این تحرکات نوعی تفاهم و بده وبستان اولیه بین امریکا به عنوان رهبر محور غربی و عربستان رهبر محور عربی ائتلاف جدید صورت گرفته است و این تفاهم در سطح کلان و در ابعاد و محورهای مختلف خاورمیانه و شمال افریقا حاصل شده است.
وی در ادامه خاطر نشان کرد: "این اقدام گام برداشتن در مسیر تشدید اوضاع در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقاست." در همین حال خبرگزاری فرانسه در گزارشی درباره نتایج کنفرانس منامه با عنوان فرصت های تجاری و تهدیدهای سیاسی در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه نوشت :"کارشناسان اعلام کردند امیرنشین های ثروتمند حاشیه خلیج فارس برای مقابله با خشونت در کشورهای بهار عربی و ریشه کن کردن تهدید امنیت آنها باید هر چه سریعتر دهها میلیارد دلار به اقتصاد این کشورها تزریق کنند.
ابراهیم دبدوب، معاون بانک بین المللی قطر اعلام کرد ما به یک طرح توسعه مارشال عربی با حمایت مالی کشورهای ثروتمند حاشیه خلیج فارس نیاز داریم."طرح مارشال برنامه گسترده ای بود که آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم برای بازسازی کشورهای اروپایی مطرح کرد.
حال سوال این است که آیا می توان بین این سه رویداد که در بستر زمانی مشابه روی داده اند ارتباط مفهومی و عینی برقرارکرد و یا اینکه آیا اساسا بین این رویدادها یک چنین ارتباطی وجود دارد یا نه؟
ارتباط معنادار بین ائتلاف ضد داعش، طرح مارشال عربی و احیای طرح براندازی دولت سوریه
به نظر می رسد این سه رویداد اضلاع مثلث تحولات جدید خاورمیانه را تشکیل می دهند. اساسا از زمانی که آمریکا مقابله باخطر داعش را در تشکیل ائتلاف بین المللی و منطقه ای اعلام کرد، تا حدودی حدس زده می شد که آمریکا هدف یا اهداف اعلام نشده ای از طرح این موضوع در سردارد.
آنچه به این حدس و گمان ها موضوعیت می داد نقش مدیریتی بود که آمریکا از زمان اعلام تشکیل دولت خودخوانده داعش در مناطق متصرف شده عراق و سوریه و حتی پیش از آن اتخاذ کرده بود و با وجود اینکه پیش از آن نیز در جریان کم و کیف تحولات منتهی به اعلام چنین دولتی از سوی داعش قرار داشت اما هیچ وقت جلوی تاسیس آن را نگرفت.
در حال حاضر نیز سیاست مدیریتی آمریکا کماکان ادامه دارد و یکی از شاخص های موجود در این زمینه زمانبندی سه ساله ای است که برای مبارزه با داعش در نظر گرفته شده است.
از این دید هدف از تشکیل ائتلاف تنها به مقابله با داعش محدود نمی شود و روند تلاش های مقابله با خطر داعش به گونه ایی مدیریت می شود که بهره برداری ابزاری از آن را برای آمریکا و ناتو در هر دو عرصه منطقه ای و بین المللی فراهم سازد.
با توجه به اینکه آمریکا دو ستون و تکیه گاه اصلی یعنی ناتو و کشورهای عربی را برای تشکیل ائتلاف مورد نظر خود در نظر گرفته است لذا می توان گفت گسترش روابط و همکاری های میان این دو حوزه که خواه نا خواه پای ناتو را به خاورمیانه و حوزه خلیج فارس می کشاند از جمله این بهره برداری ها خواهد بود.
از طرف دیگر همزمان با رایزنی های سیاسی آمریکا برای تشکیل ائتلاف ضد داعش، در اقدامی غیر مترقبه فیلم ویدیویی منسوب به ایمن الظواهری رهبری کنونی القاعده و جانشین بن لادن در این سازمان منتشر شد که در آن این سازمان از وعده خود برای تشکیل شاخه القاعده در شبه قاره هند خبر داد و در عین حال بر برداشتن مرزهای مصنوعی در این منطقه و احیای خلافت اسلامی در آن تاکید کرد.
هر چند انتشار این فیلم به عنوان اقدامی رقابت جویانه از سوی القاعده در برابر داعش عنوان شد اما به نظر می رسد انتشار این فیلم از بخشی از ماموریت ائتلاف در حال تشکیل غرب پرده بر می دارد که گسترش مرزهای ناتو را به سمت شبه قاره هند گسترش می دهد که این می تواند بخش دیگری از اهداف اعلام نشده ائتلاف جدید باشد.
در این میان به نظر می رسد آنچه موجب شده غرب و ناتو در دور جدید تحرکات خود توسعه مرزهای خود را به سمت خلیج فارس و شبه قاره هند در دستور کار خود قرار دهد بن بستی است که این سازمان در توسعه مرزهای خود به سمت آسیای مرکزی و مناطق مرزی روسیه با آن مواجه شد و با توجه به مقاومت سرسختانه روسیه هزینه های سنگینی را در این منطقه پرداخت کرد.
البته این به مفهوم صرف نظر کردن از این منطقه نیست بلکه آمریکا و ناتو امیدوارند در پوشش ائتلاف جدید بتوانند گشایشی در بحران سوریه به نفع خود ایجاد کنند و با توجه به نقش و جایگاهی که سوریه در معادلات ژئوپولتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک جهانی برای روسیه دارد بار دیگر علیه مسکو وارد عمل شوند.
در اینجاست که اظهارات هشدار آمیز سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه در خصوص احتمال سوء استفاده غرب و ناتو از ائتلاف به اصطلاح ضد داعش آمریکا و ناتو برای حمله به اهداف دولت سوریه معنا پیدا می کند.
البته این احتمال نیز وجود دارد که در چارچوب ائتلاف جدید، نقش ترانزیتی ترکیه در انتقال تکفیری ها به عراق و سوریه به گونه ایی بازتعریف شود که امکان بازگشت آنها را به روسیه و مناطق مرزی این کشور فراهم سازد و از این دید احتمال تکرار وقایع مشابه عراق و سوریه در حوزه نفوذ روسیه وجود دارد.
تا اینجا ارتباط میان دو موضوع از سه متغیر مطرح شده در این نوشتار مشخص شد و نکته ای که باقی می ماند این است که جایگاه طرح مارشال عربی در این میان کجاست و چگونه به منافع و اهداف دو پایه و ستون اصلی ائتلاف یعنی کشورهای عربی و کشورهای غربی ارتباط پیدا می کند؟
در پاسخ می توان گفت از سال ها قبل این باور در محافل غربی وجود دارد که بین تروریسم و فقر و بی ثباتی ارتباط مسقیم وجود دارد و برای مقابله با تروریسم باید مبانی آن را از بین برد.
از این دید مبارزه با تروریسم در خاورمیانه جز از طریق شتاب بخشیدن به توسعه و نوسازی در این کشورها امکان پذیر نخواهد شد که این مسئله منافع موازی برای هر دو طرف غربی و عربی ائتلاف جدید به همراه دارد.
منافع کشورهای غربی در این است که اجرای طرح مارشال عربی می تواند ده ها میلیارد فرصت کاری و شغلی برای اقتصادهای بحران زده غربی بخصوص اروپایی ایجاد کند و تنفسی جدید را به کالبد نیمه جان آنها بدمد و منافع کشورهای عربی نیز در این است که در پوشش اجرای این طرح می توانند تا حدودی به مطالبات اقتصادی و اجتماعی داخلی پاسخ دهند که نقشی مهم در شکل گیری و ادامه اعتراضات در این کشورها داشته است.
نتیجه گیری
در مجموع بر اساس آنچه که گفته شد پاسخ نوشتار حاضر به سوال مطرح شده مثبت است و به اعتقاد نویسنده ارتباط قوی و معنادار بین هر سه ضلع مثلث رخدادهای سرنوشت ساز جاری یعنی تحرکات امریکا و غرب برای تشکیل ائتلاف به اصطلاح ضد داعش، لزوم اجرای طرح مارشال عربی و تحرکات خزنده جدید برای مجبور کردن دولت سوریه به طرح تقسیم قدرت با مخالفان دیده می شود و به نظر می رسد در ورای همه این تحرکات نوعی تفاهم و بده وبستان اولیه بین امریکا به عنوان رهبر محور غربی و عربستان رهبر محور عربی ائتلاف جدید صورت گرفته است و این تفاهم در سطح کلان و در ابعاد و محورهای مختلف خاورمیانه و شمال افریقا حاصل شده است.
منبع : تسنیم
