نجران؛ پایتخت شیعیانی که در یک قدمی پیوستن به یمن هستند

از ابتدای شروع جریان وهابیت در قرن هجدهم، نجران چندین‌بار هدف حملات وهابیون قرار گرفت، اما موفق به اشغال این استان نشدند، تا اینکه سعودی در سال 1934 میلادی توانست نجران را به همراه جیزان و عسیر از یمن جدا سازد...

     

      

عربستان یکی از کشورهای بزرگ و ثروتمند در منطقه خاورمیانه می‌باشد که در بسیاری از تحولات این منطقه تاثیرگذار است. 

رژیم سعودی سعی کرده که از طریق رسانه‌ها، عربستان را کشوری پیشرفته نشان بدهد که هیچ مشکلی درآن وجود ندارد، اما از نظر بسیاری از کارشناسان متخصص در حوزه عربستان، این مساله درست نیست. 

اهمیت این کشور ما را بر آن داشته است تا در سلسله مطالبی با معرفی استان‌های این کشور، به بررسی، وضعیت اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و سیاسی عربستان از داخل بپردازیم و تصویری روشن و دقیق از این کشور نشان بدهیم.

**استان نجران**

در جنوب عربستان و در کنار مرزهای یمن استانی قرار دارد که به دلیل مذهب ساکنانش از دیگر استان های این کشور متمایز است.

استان نجران عربستان، مرکز اصلی زندگی شیعیان اسماعیلی این کشور است، مردمانی که گرچه چندان نامی از آنها در رسانه ها برده نمی شود، اما می توانند در تحولات این کشور موثر باشند.


شیعیان اسماعیلی از منظر اعتقادات

شیعیان اسماعیلی گروهی هستند که بعد از مرگ اسماعیل فرزند امام صادق(ع)، این مرگ را منکر شدند و بعد از امام صادق(ع) به جای امام کاظم(ع) پیرو  افراد دیگری شدند، اسماعیلی ها امامت را منحصر به دوازده امام نمی دانند و معتقد هستند که در هر دوره زمانی یک امام وجود دارد.

در قرون اولیه پس از اسلام شیعیان اسماعیلی قدرت زیادی داشتند و پیروان این مذهب با حضور در مناطق مختلف جهان اسلام، حکومت هایی را تاسیس کردند، اما در ادامه از تعداد شیعیان اسماعیلی به شدت کاسته شد.

علاوه بر این هم در میان اسماعیلی ها به دلیل رقابت سر رسیدن به قدرت انشقاق های زیادی رخ داد و خود آنها هم به فرقه های مختلفی تقسیم شدند، به عنوان مثال شیعیان اسماعیلی نجران عربستان از پیروان فرقه سلیمانیه هستند.

شیعیان اسماعیلی گرچه که با شیعیان اثنی عشری در بحث اعتقاد به قرآن، پیامبر اکرم(ص) و ولایت امیرالمومنین(ع) اعتقاداتی یکسان دارند، اما در بسیاری از اعتقادات و احکام تفاوت های جدی میان این دو گروه مذهبی دارند، شیعیان اسماعیلی در باب اعتقادات و احکام باب تاویل را در پیش گرفتند که این مساله باعث به وجود آمدن انحرافات اعتقادی در میان آنها شده است، البته شیعیان اسماعیلی احترام ویژه ای برای دوازده امام مذهب تشیع قائل هستند.

نقشه استان نجران نسبت به یمن

استان نجران از نگاه کلی

استان نجران یکی از سیزده استان عربستان است که از هشت شهرستان تشکیل شده و بیش از 500 هزار نفر جمعیت در 130 هزار کیلومتر مربع مساحت این استان زندگی می کنند.

استان نجران به لحاظ داشتن تاسیسات صنعتی از دیگر استان های عربستان عقب تر است، به همین دلیل بیشتر مردم این استان به کارهای کشاورزی، اشتغال در بخش های دولتی و بازرگانی مشغول هستند.

استان نجران عربستان دارای سه بافت جغرافیایی متفاوت است. در مرکز این استان ما شاهد دشت ها هستیم، این در حالی است که در غرب و شمال استان نجران مناطق کوهستانی زیادی وجود دارد که ارتفاع کوه ها در این مناطق به 1800 متر هم می رسد، اما در شرق این استان کویرهای بزرگی وجود دارد.

استان نجران عربستان یک مرز طولانی با یمن دارد، مرزهایی که در طول تاریخ معبری برای قاچاق سلاح، کالا و انسان از یمن به عربستان بوده است. به دلیل بافت جغرافیایی مرزهای یمن با عربستان که بیشتر کوهستانی می باشد، در طول تاریخ معاصر جریان قاچاق بین دو طرف مرز هیچ وقت قطع نشده است.

شهر نجران

نجران؛ استان تاریخی عربستان

یکی از استان های تاریخی عربستان، استان نجران است که قدمت آن به قرن هشتم قبل از میلاد مسیح باز می گردد. آثار تاریخی بسیاری همچون کاخ ها، روستاهای تاریخی و موزه ها در استان نجران وجود دارد که مورد بازدید گردشگران داخلی و خارجی قرار می گیرد. از مهمترین آثار تاریخی این استان می توان به شهر تاریخی اخدود اشاره کرد. واقعه آتش زدن اصحاب اخدود که در قرآن به آن اشاره شده است، در این شهر تاریخی رخ داد.

شهر تاریخی اخدود 

ساکنان استان نجران

مردم استان نجران عموما از قبائل یام، همدان و مکارمه هستند، گرچه که رهبران مذهبی در این استان از مکارمه هستند، اما اعضای قبیله یام بیشترین جمعیت را در استان نجران دارند. قبایل این استان به خصوص قبایل یام و همدان، فبایلی هستند که در یمن هم امتداد دارند.

بافت اجتماعی مردم استان نجران، بیشتر یک بافت عشایری است و روحیه قبایلی بر تعاملات اجتماعی بین مردم در این استان حاکم می باشد. همانطوری که قبایل در یمن قدرت زیادی دارند، در استان نجران هم قبایل قدرتمند هستند و رهبران قبایل به عنوان بزرگان این استان شناخته می شوند.

بیشتر ساکنان استان نجران از شیعیان اسماعیلی هستند، بقیه مردم این استان از اهل سنت و شیعیان زیدی می باشند. البته حکومت عربستان طی سال های اخیر سعی کرده با اجرای برنامه هایی جمعیت اهل سنت را در استان نجران بیشتر کند و از این طریق بافت جمعیتی این استان را تغییر دهد.

کوه های نجران

اشغال استان نجران به دست آل سعود

از ابتدای شروع جریان وهابیت در قرن هجدهم میلادی، استان نجران چندین بار هدف حملات گروه های وهابی قرار گرفت، اما آنها موفق به اشغال این استان نشدند، تا اینکه رژیم سعودی در سال 1934 میلادی توانست به دلیل ضعف حکومت وقت یمن، استان نجران را به همراه استان های جیزان و عسیر از یمن جدا سازد و این استان ها را به خاک عربستان منضم کند.

حکومت آل سعود در هنگام اشغال نجران به مردم شیعه این استان وعده داده بود که آنها از حقوقی برابر با بقیه شهروندان عربستان بهره مند خواهند شد، اما اتفاقی که افتاد، برخلاف این وعده بود و رژیم سعودی با آنها همچون شهروندان درجه دوم و سوم رفتار کرد.

صحرای نجران

درگیری شیعیان اسماعیلی با آل سعود

دور جدید درگیری بین شیعیان اسماعیلی نجران و نیروهای رژیم سعودی در سال 2000 میلادی شروع شد، در این سال یکی از مساجد اصلی شیعیان در شهر نجران بسته شد و هیئت وهابی امر به معروف و نهی از منکر یکی از علمای معروف این شهر را به اتهام جادوگری دستگیر کرد، اتفاقاتی که واکنش شدید شیعیان را در پی داشت.

واکنش مردم نجران به این اقدامات، تظاهرات گسترده و محاصره محل اقامت امیر مشعل بن سعود امیر منطقه نجران بود، البته در نهایت نیروهای نظامی سعودی با دخالت مستقیم و کشتن ده ها تن از مردم، آتش این اعتراضات مردمی را خواباندند.

با سرکار آمدن ملک عبدالله در سال 2005 میلادی، مردم فقیر نجران در انتظار بهتر شدن اوضاع خود بودند، این امید با سفر ملک عبدالله در سال 2006 به این منطقه شدت گرفت، اما با این وجود به صورت پنهانی مساله تغییر بافت جمعیتی نجران از سوی رژیم سعودی دنبال شد.

قضیه تغییر بافت جمعیتی نجران به حدی گسترش پیدا کرد که مردم و بزرگان این استان مجبور شدند که به صورت علنی به این مساله شدیدا اعتراض کنند، اقدامی که سبب شد تا در نهایت پادشاه وقت عربستان امیر نجران را برکنار کند و مشعل بن عبدالله فرزند ملک عبدالله به امیری این منطقه منصوب شود تا اعتراضات فروکش کند.

مسجد شیعیان اسماعیلی نجران

تبعیض آل سعود در حق شیعیان اسماعیلی

شیعیان اسماعیلی در استان نجران از یک تبعیض شدیدی رنج می برند، اما اخبار این تبعیض به دو دلیل بازتاب چندانی در رسانه ها پیدا نمی کند، اولا چون شیعیان اسماعیلی یک اقلیت کوچک چند صد هزار نفری هستند و به خاطر جمعیت کم شان از برخوردهای شدیدتر حکومت عربستان هراس دارند. ثانیا شیعیان اسماعیلی عربستان مثل شیعیان اثنی عشری این کشور در مرکز اخبار و تحولات نبودند و همیشه این اقلیت کوچک در حاشیه قرار داشتند.

هیئت علمای بزرگ عربستان که هیئت دینی رسمی این کشور می باشد، در فتواهای خود شیعیان اسماعیلی را کافر دانسته است. علمای وهابی عربستان هم هر از چند گاهی از پشت تریبون های سخنرانی خود، شیعیان اسماعیلی این کشور را به کفر متهم می کنند. یکی از خواسته های اصلی شیعیان اسماعیلی به رسمیت شناخته شدن مذهب آنها از سوی حکومت عربستان می باشد که تاکنون این اتفاق رخ نداده است.

رژیم سعودی، شیعیان اسماعیلی را به خاطر انجام اعمال مذهبی تحت فشار قرار می دهد و روحانیون آنها را هم به این دلیل علاوه بر اجبار به خانه نشینی، بارها زندانی کرده و اماکن مذهبی آنها را به دفعات بسته است. طی چند دهه اخیر، هزاران نفر از مردان شیعه اسماعیلی به خاطر اعتراض به تبعیض و تلاش برای انجام اعمال مذهبی، دستگیر شدند، شکنجه گشتند و سال های زیادی از عمر خودشان را پشت میله های زندان سپری کردند.

در حالی که جریان وهابیت هر روز در استان نجران مساجد جدیدتری را تاسیس می کند، شیعیان اسماعیلی در این استان به سختی اجازه تاسیس مسجد جدید را کسب می کنند، آنها حتی اجازه چاپ کتب ادعیه خود را ندارند و در مدارس دولتی به اجبار به کودکانشان مفاهیم وهابیت تدریس می شود.

شیعیان اسماعیلی از عملیات های تروریستی وهابی های تکفیری هم در امان نیستند، یکی از تروریست های داعشی آبان ماه امسال با انفجار کمربند انتحاری خود در یکی از مساجد شیعیان نجران، دو تن از شیعیان این شهر را به شهادت رساند.

انفجار انتحاری داعش در مسجد شیعیان نجران

سایه جنگ بر استان نجران

استان نجران به دلیل داشتن مرز طولانی با یمن، تحت تاثیر جنگ در این کشور هم قرار گرفته است. نیروهای نظامی یمن بارها در پاسخ به جنایت های رژیم سعودی مواضع این رژیم را در شهر نجران با موشک و خمپاره هدف قرار دادند که این حملات به هلاکت چندین افسر و سرباز سعودی منجر شد.

نظامیان یمنی علاوه بر این هم به صورت مستمر به پایگاه های مرزی رژیم سعودی در استان نجران حمله می کنند و توانسته اند که با پیشروی در این استان حتی به ارتفاعات مشرف به شهر نجران هم برسند.

حمله خمپاره ای به نجران

آینده شیعیان اسماعیلی عربستان

مساله مشکلات شیعیان اسماعیلی در جنوب عربستان آتش زیرخاکستر است و اگر رژیم سعودی به دنبال حل ریشه ای این مساله نباشد، این مشکلات به یک بحران اساسی برای این رژیم تبدیل خواهد شد.

نفوذ قوی فرهنگ قبیله ای در میان شیعیان اسماعیلی عربستان و نزدیکی مناطق سکونت آنها به یمن و وفور سلاح در چنین مناطقی باعث این شده که احتمال درگیری مسلحانه در مناطق شیعیان اسماعیلی عربستان هم وجود داشته باشد.

منبع:مشرق