موانع میانجگری کویت در اختلافات شورای همکاری خلیج فارس

ماشین آتش‌نشانی کویتی با رانندگی شیخ صباح الاحمد با موانع بزرگی در خاموش کردن آتش سعودی-قطری روبروست، چرا که این آتش بزرگتر از آن است که قابل مهار باشد...  

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، عبدالباری عطوان سردبیر روزنامه اینترنتی رأی الیوم طی مقاله‌ای در این روزنامه نوشت: اگر گزارش های خبری در مورد توقف سفر استعلاجی شیخ صباح الاحمد امیر 88 ساله کویت در آمریکا بعد از عمل جراحی موفقیت‌آمیز و بازگشت وی به کویت برای پیگیری میانجگری مزمن بین عربستان و قطر درست باشد، می توان گفت فصل جدیدی از مأموریت سخت وی آغاز شده که فرصت های پیروزی آن بسیار محدود است.

کسانی که شبکه های متعدد الجزیره و اخبار آنها را دنبال می کنند، می ببینند که این شبکه مواضع خود را تشدید کرده و زیر بار مطالبات عربستان سعودی که رسانه های قطری آن را دیکته های عربستان نامیده‌اند، نرفته است. این شبکه در هجمه به عبدالفتاح السیسی و دولت وی سیاست مبالغه را در دستور کار قرار داده و همچنان تعدادی از اعضای جنبش اخوان المسلمین را در خود جای داده و بیش از قبل با آنها اعلام همبستگی کرده است.

روابط سعودی- قطری همواره با چالش و معرکه های متعدد و بازگشت بحران به ریشه‌های قبیله ای خود همراه بوده است، این درگیری‌ها به درگیری های قبیله‌ای بین آل سعود (عنزة) و آل ثانی (تمیم) در نجد باز می گردد. تاریخ نشان می دهد که حاکمیت سعودی در سال 1913 خواستار پیوستن دولت قطر به عربستان سعودی شده و آن را جزئی از اقلیم احساء قلمداد می کرد.  این مطالبات با واکنش شدید انگلیس مواجه شد و بعد از فشارهای این کشور عربستانی‌ها دو سال بعد از خواسته خود بازگشتند، اما تا مدت ها عربستان مرزهای قطر را به رسمیت نشناخته بود تا اینکه در سال 1965 این کار را انجام داد.

بیست سال گذشته شاهد دو جنگ بین آنها بوده است که جنگ اول در منطقه مرزی الخفوس در سال 1992 بوده و جنگ دوم نیز هنگامی روی داد که عربستان و امارات و مصر به دنبال اجرای کودتا در قطر برآمده و از شیخ خلیفه بن حمد پدر امیر سابق قطر برای انجام این کودتا حمایت کردند. برخی از کارشناسان تکرار سناریوی جنگی در آینده نزدیک بین دو کشور در صورت تسلیم نشدن قطر در برابر مطالبات عربستان سعودی را بعید نمی‌دانند.

جرمی شاپیرو مسئول اداره برنامه ریزی در وزارت خارجه آمریکا و معاون هیلاری کلینتون در مقاله ای بسیار مهم در شماره ژولای مجله فارین پالیسی آمریکا نوشت: صبر آمریکا و متحدانش در منطقه به علت حمایت قطر از اسلامگرایان تندروی سیاسی به سر آمده است. ناآرامی های بعد از انقلاب‌های عربی در سه کشور و حمایت دوحه از عناصر افراطی با تفکرات القاعده باعث این خشم و عصبانیت شده است، آمریکا قطر را تهدید کرده که در صورت ادامه سیاست های خود در منطقه 4 گزینه را در دستور کار خود قرار خواهد داد.

اول: باز کردن پرونده کارگران خارجی و تجاوزهای انجام شده علیه آنها در این کشور و سیستم مسخره ای که برای آنها در نظر گرفته شده است. این موضوع در نهایت باعث لغو میزبانی قطر از مسابقات جام جهانی در سال 2022 خواهد شد و دعاوی قضایی نیز در این رابطه تهیه شده است.

دوم: اتهام دولت قطر به حمایت از تروریسم و گروه های اسلامگرای افراطی مانند جبهه النصره  و داعش که رویکردهای القاعده را دنبال می کنند.

سوم: احیای اختلافات عربستان سعودی و قطر و تشدید آن تا بالاترین حد ممکن .

چهارم: حمایت از شاخه مخالف خاندان آل ثانی به عنوان جایگزین امیر کنونی و پدرش که حاکمیت سیاسی و تبلیغاتی را در اختیار دارند. این در حالی است که تاریخ قطر مملو از جنگ قدرت بین خاندان های مختلف حاکم در این کشور بوده است.

سه مورد از این چهار اقدام تاکنون محقق شده است، پرونده نقض حقوق کارگران خارجی در این کشور باز شده و روزنامه واشنگتن پست نیز دو بار پرونده حمایت قطر از تروریسم را باز کرده و دلایلی را در این زمینه رو کرده است. گام سوم یعنی احیای درگیری های قطری- سعودی نیز این روزها کلید خورده است، من بعید نمی دانم که قدم چهارم یعنی احیای شکاف بین خاندان حاکم و تشدید اختلافات نیز در ماههای آینده در دستور کار آمریکا قرار گیرد. شاید ایفای نقش جدید به شیخ حمد بن جاسم نخست وزیر و وزیر خارجه سابق قطر که مهندس کودتای شیخ حمد علیه پدرش نیز بوده، برای مقابله با این طرح و متحد کردن خاندان حاکم باشد، چرا که در اخبار آمده است که وی اخیرا به نمایندگی از دولتش به پاکستان سفر کرده است. 

خاندان حاکم در قطر که به مذهب افراط گرای وهابی و سلفی روی آورده‌اند، از اخوان المسلمین حمایت می کنند و آن را به عنوان یک گزینه راهبردی برای مقابله با آل سعود مطرح کرده اند. انتخاب این مذهب نیز از سوی رقابت و یا شاید تحریک حاکمیت سعودی بوده است، در غیر این صورت چگونه می توان نامگذاری بزرگترین مسجد رسمی در قطر به نام مسجد امام محمد بن عبدالوهاب را توجیه کرد، این در حالی است که عربستان سعودی که مهد وهابیت بوده، تاکنون این کار را نکرده است.

حمایت از اخوان المسلمین نقطه قوت قطری‌ها و در عین حال نقطه ضعف آنهاست. قطر که دولتی کوچک است، از جریان های اسلامی بزرگ حمایت می کند و آن را به شاخه ای از خود در تمامی جهان اسلام درآورده است، این کشور همچنین با دولت اردوغان به عنوان باقیمانده امپراتوری عثمانی ائتلاف کرده است. توقف این سیاست ها به معنای فرو پاشیدن این ائتلاف و از بین رفتن برگه قطر در حمایت از اخوانی‌هاست.

بعد از اینکه افکار عمومی عربی در نتیجه شکست انقلاب های عربی یا شکست بیشتر آنها در تحقق رفاه و تغییرات دموکراتیک مورد نظر مأیوس شدند، به نظریه توطئه برای تجزیه منطقه و تخریب ارتش های عربی معتقد شدند.

قطر همواره روی اردوگاه مقابل جبهه سعودی ها حساب کرده و پیشتر به  ائتلاف بازدارندگی به رهبری سوریه و حماس و حزب اهک  و ایران نیز پیوسته بود. این اقدام برای مقابله با محور موسوم به اعتدال بود که به ریاست مصر دوره مبارک و عربستان و باقی کشورهای خلیجی فعالیت می‌کرد. این کشور در جریان جنگ 33 روزه نیز از حزب الله لبنان حمایت کرد و متعهد به بازسازی جنوب لبنان شد، اما بعد علیه این حزب و سوریه و ایران کودتا کرد.

شیخ صباح الاحمد که شایسته همگرایی در مأموریت جدیدش است، خود را در برابر کوهی از لجاجت از هر دو طرف خواهد دید، مشخص است که مزاج سعودی ها مزاج جنگ و تشدید درگیریهاست، در مقابل قطری‌ها نیز در این رابطه متحد شده و مواضع خشن خود را رد تسلیم در برابر دیکته دیگران قلمداد می کنند.

اجلاس سران عربی که قرار است در کویت برگزار شود و شیخ صباح به دنبال نجات آن است، پیشاپیش محکوم به شکست است، این شکست تنها به علت اختلافات خلیجی نیست، بلکه به علت شکاف روزافزون عربی است، چرا که دیگر هیچ موضوع راهبردی وجود ندارد که عرب‌ها و یا حتی خلیجی ها در مورد آن به توافق برسند. این در حالی است که آنها همیشه به وحدت خود می بالیدند.

اعلام جنگ از سوی عربستان سعودی بر ضد اخوان المسلمین در درجه اول اعلام جنگ علیه قطر است، از آنجائیکه این کشور به دنبال پناه بردن به ایران، علاوه بر ترکیه است، ما بعید نمی‌دانیم که عربستان نیز به دنبال ترمیم مناسبات خود با سوریه و یا حتی ایران برآید. چرا که دشمنی این کشور با قطر بیش از دشمنی با ایران است و عکس این موضوع هم  صحیح است.

ماشین آتش نشانی کویتی که شیخ صباح الاحمد راننده آن است، با موانع بزرگی در خاموش کردن آتش سعودی-قطری مواجه خواهد بود، نه به خاطر اینکه آب کافی در اختیار ندارد، بلکه به این علت که این آتش بزرگتر از آن است که قابل مهار باشد.

حاکمان قطر از شانس بد، در حساب کردن بر روی اخوان المسلمین در مصر و تونس و رساندن آنها به قدرت در سوریه شکست خورده‌اند. این در حالی است که رجب طیب اردوغان نیز تحت ضربات داخلی قرار دارد که از سوی دشمن وی فتح الله گولن به او وارد می شود. زمان نیز برای ائتلاف های جدید راهبردی بسیار کم است، بویژه بعد از اینکه [در ماجرای اوکراین] روس‌ها شکست خوردند و آمریکایی ها نیز دستاوردی نداشتند.

منبع : تسنیم