مصر با حکومت نظامی "اتوکراتیک" روی ثبات را به خود نخواهد دید
کارشناس مسائل خاورمیانه در اندیشکده بروکینگز در مصاحبه‌ای با شبکه خبری سی‌ان‌ان به بررسی اوضاع کنونی مصر، آینده دولت نظامی، سرنوشت اخوان المسلمین، شرکت السیسی در انتخابات و رویکرد آمریکا به این کشور می‌پردازد...
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از اندیشکده بروکینگز، "شادی حمید"، کارشناس این اندیشکده در مصاحبه‌ای با شبکه خبری سی‌ان‌ان معتقد است که انتظار برای گذار دموکراتیک در مصر کار بیهوده‌ای است و مردم این کشور، به اشتباه و بر خلاف واقعیت، ارتش را به نوعی ناجی خود می‌بینند. اما این واقعیت وجود دارد که مصر با حکومت اتوکراتیک، سرکوبگر و غیر مسئول در برابر مردم خود، روی ثبات و آرامش را به خود نخواهد دید. مشروح مصاحبه وی در ادامه آمده است:
نظر شما درباره فضای سیاسی موجود در مصر چیست؟ آیا ما در آستانه یک گذار دموکراتیک هستیم یا شاهد بازگشت دیکتاتوری و استبداد؟
حمید: در مجموع شما باید برای ایجاد گذار دموکراتیک صبور باشید. مشکل مصر این است که اصلاً گذار دموکراتیکی در آن وجود ندارد. در نتیجه، چیزی نیست که بخواهیم منتظر آن بمانیم. اگر شما باور داشته باشید که حکومت‌های اتوکرات، مانند دولت فعلی تحت حمایت ارتش در مصر، ماهیتاً پایدار نیستند، در این صورت، بله، مصر اوضاع بهتری پیدا خواهد کرد. اما هیچ دلیلی برای خوش بینی در این موقعیت وجود ندارد؛ من گمان نمی‌کنم صبوری خیلی درست باشد.
بنابراین، ما باید این سؤالات را از خودمان بپرسیم؛ واقعاً اوضاع در کوتاه مدت تا چه اندازه می‌تواند وخیم شود؟ یک حکومت نظامی در مصر تا چه مدت می‌تواند دوام داشته باشد؟ از بین بردن یا سقوط آن چقدر بد خواهد بود؟
خوش بینی که در مورد سرنگونی حسنی مبارک وجود داشت، بی جا بود؟
حمید: سه سال قبل، بسیاری از مصری‌ها به طور قابل درکی راجع به آینده سیاسی خود خوش بین بودند. در آن زمان آنها دلایل مناسبی برای این خوش بینی داشتند. مسیر آنها خیلی دشوار و پیچیده بود، اما جهت آن مثبت بود. البته، یک دفعه که کودتای نظامی رخ داد و ارتش، رئیس جمهوری منتخب اخوان المسلمین را عزل نمود، وقوع یک سری حوادث، غیر قابل اجتناب می نمود؛ از جمله کشتار و سرکوبی گسترده.
نظر شما درباره ژنرال عبدالفتاح السیسی، رئیس نیروهای مسلح مصر چیست؟ بسیاری پیش بینی می‌کنند که او کاندیدای ریاست جمهوری مصر خواهد شد. پیش بینی شما چیست؟
حمید: در حال حاضر، السیسی چاره‌ای جز ادامه دادن این مسیر ندارد. اگر او کنار بکشد با واکنش شدیدی از طرف مردم مواجه خواهد شد. میل و علاقه شدیدی به یک شخصیت قدرتمند وجود دارد؛ انصراف از این مسیر، محبوبیت و اعتبار چندین ساله او را تحلیل می‌برد. البته، این خطری برای احساسات پوپولیستی است.
السیسی خودش مسئول بر انگیختن شور و هیجان حمایت مردمی است و او به طور فعال اسطوره سازی را ترغیب کرده است. او از خودش یک شخصیت قدرتمند ساخته است. وقتی شما با احساسات عمومی بازی می‌کنید، یک مشکل وجود دارد؛ اگر شما کنترل اوضاع را از دست بدهید، چه اتفاقی می‌افتد؟
حمید: البته واقعاً کاندید شدن او اجتناب ناپذیر است و هیچ جایگزین غیر نظامی‌ای وجود ندارد که مردم با آن به هیجان بیایند.
بنابراین، ما باید انتظار یک دولت نظامی را در بلند داشته باشیم؟
حمید: احساسات عمومی فعلی در مصر چیزی شبیه به این است که دولت نظامی، دولتی ایده آل نیست، اما ما جایگزین دیگری نداریم. از نظر من، یک مشکل فرهنگ سیاسی حقیقی در اینجا وجود دارد. مصری‌ها تمایل دارند به ارتش به چشم نوعی ناجی در شرایط دشوار نگاه کنند و مردم پایتخت مصر نیز دچار این وسواس فکری هستند که نوعی بی ثباتی وجود دارد؛ در نتیجه به دولت و به خصوص ارتش، به عنوان یک حامی نگاه می‌کنند. تمام اینها برخلاف این واقعیت است که ارتش مصر از دهه 1950 تاکنون موفقیت‌های چندان قابل مشاهده‌ای در پرونده خود ثبت نکرده است. شما حتماً گمان می‌کنید پس از چند دهه ناکامی، مردم مصر خودشان باید این تصور را کنار بگذارند. اما این اتفاق هنوز رخ نداده است.
یک سال پیش، اخوان المسلمین مصر را اداره می‌کرد. حالا بسیاری از رهبران این گروه در زندان به سر می‌برند، در حالیکه افراد عادی به دولت تحت حمایت ارتش اعتراض می‌کنند. گام بعدی این جنبش در مصر چیست؟
حمید: واضح است که اخوان المسلمین هیچ امید موفقیت کوتاه مدتی در سیاست انتخاباتی مصر ندارد، زیرا رژیم تحت حمایت ارتش به آنها اجازه بازگشت نخواهد داد. از نظر من، اخوان المسلمین تنها به قبول چند کرسی در پارلمان بعدی به عنوان تسلی خاطر اکتفا خواهد کرد. آنها بر سر قدرت بودند، اما اینجا خط مبدأ برای آنها است.
من شاهد شکاف احتمالی میان رهبری اخوان المسلمین و مردم عادی هستم. بسیاری از مردم عادی، اعتراضات مداوم را به مثابه تنها راه پیشرفت خود قلمداد می‌کنند. حتی اگر رهبری اخوان المسلمین به مردم عادی می‌گفت که دست از مبارزه برداشته و اعتراضات را متوقف کنند، باز هم درجه‌ای از انعطاف ناپذیری در خیابان‌ها مشاهده می‌شد.
البته من گمان نمی‌کنم که بتوان اخوان المسلمین را نابود کرد. به لحاظ تاریخی، این یک سازمان عمدتاً منسجم و سلسله مراتبی است که وفاداری شدیدی از طرف اعضا به آن مشاهده می‌شود. آنها رسم و عقیده از خود گذشتگی دارند و این کار را برای چندین سال آینده انجام خواهند داد.
اقتصاد مصر با چالش مواجه است. صنعت توریسم آن متزلزل شده است و هفته گذشته، وزارت دارایی اعلان کرد که سرمایه گذاری کلی 7.3 درصد سقوط کرده است. رشد تولید ناخالص ملی به یک درصد تنزل یافته است. آیا دولت فعلی برنامه‌ای برای ترمیم و بهبود اقتصاد دارد؟
حمید: همانطور که می‌دانیم، ارتش مصر در اداره اقتصاد مهارت ندارد. ما این مسئله را با قواعد نظامی در سال‌های 2011 و 2012 مشاهده کرده‌ایم. بخشی از مشکل این است که ارتش با احساسات پوپولیستی محصور شده است و خلاف آن حرکت کردن بسیار خطرناک است. بسیار بعید است که دولت در حال تشکیل وقتی به مسائل دشواری مانند اصلاح یارانه و تعدیل‌های ساختاری برسد، از به خشم آوردن طیف گسترده‌ای از مصری‌ها احساس راحتی کند. مشکل بزرگتر این است که ما نمی‌توانیم مسائل اقتصادی را از مسائل سیاسی جدا کنیم. اگر با بی ثباتی سیاسی مواجه شویم، این بی ثباتی سیاست‌های اقتصادی دولت را نیز تحلیل می‌برد و بالعکس.
در این میان، مصر به حمایت‌های مالی کشورهای خلیج فارس تکیه کرده است. در حالیکه این کمک بسیار حساس و تعیین کننده است، اما راه حلی برای پیشرفت بلند مدت نیست. کمک کشورهای خلیج فارس، تنها حمایت مربوط به بودجه است که تنها شکاف کوتاه مدت را پر می‌کند. مصر به یک رهبری قوی، بی پروا و دلیر نیاز دارد تا مشکلات اقتصادی آن را حل و فصل کند و من گمان نمی‌کنم این رهبری به این زودی شکل بگیرد.
شما رویکرد دولت اوباما را به مصر چگونه ارزیابی می‌کنید؟
حمید: اول از همه اینکه آمریکا سیاستی در مورد مصر نداشته است که بحث را با آن آغاز کنیم. حتی یک رویکرد تقریباً منسجم نیز در مورد مصر و هیچ تمایلی هم برای توسعه آن وجود ندارد. این از فلسفه کلی دولت اوباما نشأت می‌گیرد. آنها نمی‌خواهند بیش از این در منطقه درگیر شوند؛ آنها می‌خواهند میزان درگیری آنها اندک باشد. طرز فکر آنها این است: دخالت کن جایی که لازم است، عقب نشینی کن وقتی که می‌توانی.
ما می‌دانیم که چاک هگل، وزیر دفاع آمریکا بیش از 30 مرتبه از زمان کودتا در تابستان گذشته، ژنرال السیسی را فرا خوانده است. اما این فرا خواندن‌ها جزئی از یک دستور کار گسترده‌تر نبوده است. دولت اوباما هرگز در مورد اعمال فشار واقعی بر مصر جدی نبوده است و به همین دلیل است که ما هنوز شاهد بحث در مورد تعلیق هرگونه کمک قابل توجه برای مدت زمانی قابل توجیه هستیم.
اهداف سیاسی آمریکا در آینده چه باید باشد؟
حمید: مصری کمتر اتوکرات، کمتر سرکوبگر و بیشتر فراگیر باید در اولویت باشد، نه فقط به دلیل جنبه‌های اخلاقی؛ چون مصر اتوکراتیک یعنی مصری با ثبات کمتر در بلند مدت. مصر تنها در صورتی می‌تواند با ثبات باشد که دولت آن فراگیر، پاسخگو و مسئول در برابر مردم خود باشد. اتوکراسی‌ها با ثبات به نظر می‌رسند. اما این توهمی است که دوام زیادی نخواهد داشت. تنها زمان کوتاهی لازم است تا این اتوکراسی‌های با ثبات شروع به اضمحلال کنند. این باید درس بزرگی از بهار عربی بوده باشد، اما متأسفانه این درس هنوز آموخته نشده است.
منبع : تسنیم
