علل پیروزی لائیک‌ها در انتخابات تونس و امکان بازتولید نظام بن علی

  پیشتازی لائیک ها در انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری تونس محصول روند طبیعی انتخابات نبوده است بلکه نتیجه تلاش های مخرب و مانع تراشی هایی بود که از همان نخستین روزهای انقلاب در هر دو عرصه داخلی و خارجی علیه انقلاب صورت می گرفت...

ه گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، دور دوم انتخابات ریاست جمهوری تونس نیز برگزار شد و براساس نتایج اعلام شده باجی قائد السبسی (که به عنوان نماینده لائیک ها در این انتخابات  تلقی می‌شد) بر رقیب خود محمد منصف مرزوقی که از سه سال پیش و در پی سقوط دولت بن علی از سوی مجلس موسسان به عنوان رئیس جمهور این کشور انتخاب شده بود، پیروز شد.

مقدمه و طرح مساله

همین نتیجه در انتخابات پارلمانی تونس که حدود یک ماه پیش برگزار شده، تکرار شده بود و در آن انتخابات نیز حزب نداء تونس به عنوان نماینده لائیک ها توانسته بود کرسی های بیشتری را نسبت به حزب النهضه به عنوان نماینده اسلام گراها کسب کند. از این رو یکی از سوال های مهم درباره نتایج انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی تونس این است که چه عواملی باعث پیروزی نسبی لائیک ها بر اسلام گراها شده است؟ همچنین با توجه به اینکه باجی قائد السبسی در دوره بن علی دیکتاتور فراری تونس نیز دارای مسئولیت‌های سیاسی بوده از این رو این سوال مطرح است که آیا پیروزی وی به منزله بازگشت به دوران بن علی است و در سایه نتایج انتخابات اخیر دوران بن علی باز تولید خواهد شد؟

عوامل پیروزی لائیک‌ها در انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری تونس

سه دسته از عوامل را می توان در این زمینه دخیل دانست که باید آنها را در ارتباط با هم ارزیابی کرد.

بخشی از علل داخلی هستند که در هر عرصه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی نمود داشته است. به عبارت روشنتر انتظاراتی که مردم تونس از انقلاب نیمه تمام این کشور بعد از سقوط دولت بن علی داشتند در طول دوران حاکمیت نیم بند اسلام گراها به رهبری حزب النهضه محقق نشد.

در این مدت با توجه به مانع تراشی هایی که از سوی هواداران نظام بن علی در داخل و خارج بخصوص از سوی عربستان و برخی دیگر از کشورهای عربی مانند امارات عربی متحده انجام می شد دولت انتقالی محمد منصف المرزوقی نتوانست به انتظارات در حوزه های اقتصادی و اجتماعی پاسخ دهد و این در حالی بود که استارت خیزش های مردمی در این کشور از کشته شدن «بوعزیزی» جوان سبزی فروش زده شد و این نشان دهنده نقش بالای عوامل اجتماعی و اقتصادی در این خیزش ها بود . در عرصه سیاسی نیز هرچند سطح تنش‌های سیاسی در تونس در مقایسه با دیگر کشورهای انقلاب زده عربی کم بود اما باز در حدی نبود که بتواند رضایت عموم مردم تونس و انقلابیون راکسب کند. 

بخش دیگر از عوامل منطقه‌ای هستند که در اصل از شکست پروژه اخوانی کردن منطقه ناشی می‌شود که آثار و تبعات آن پیش از این در مصر با ساقط کردن دولت مرسی و اخوان المسلمین آشکار شده بود. در واقع آنچه که در مصر براساس یک پروژه سیاسی و امنیتی برنامه ریزی شده روی داد دامن انقلاب تونس را نیز گرفت اما به نظر می رسد حزب النهضه با بکارگیری تجاربی که از آسیب شناسی مصادره انقلاب مصر داشت، در برابر تلاش های  براندازانه که از سوی جبهه نجات صورت می‌گرفت جبهه گیری نکرد و به سرعت به تقسیم قدرت با مخالفان دست زد و از این طریق جلوی حرکت های براندازانه را گرفت .

اتخاذ یک چنین سیاست آشتی جویانه هرچند مانع از این شد که انقلاب نیمه تمام تونس همانند مصر به کلی مصادره شود و رهبران آن بازداشت و زندانی شوند، اما به هرحال این امکان را برای مخالفان و رقبا فراهم کرد که با برنامه ریزی و دریافت بی سرو صدای حمایت‌های خارجی بخصوص از جانب عربستان و امارات در انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری برنده شوند. به نظر می رسد خطری که با آغاز دومینوی معکوس در مصر انقلاب تونس را تهدید می کرد رهبران انقلابی این کشور را در وضعیت انتخاب بین بد و بدتر قرار داد و در یک چنین شرایطی حفظ انقلاب از خطر سقوط نوعی دستاورد محسوب می شود هر چند که هزینه های خاص خود را به همراه داشت.

و بالاخره در دسته سوم می‌توان به عوامل بین المللی بخصوص بعد از تشکیل ائتلاف ضد داعش اشاره کرد. با این توضیح که اشتباه راهبردی جنبش اخوان المسلمین در حمایت از مخالفان مسلح و تکفیری ها در سوریه علیه دولت این کشور زیان های را از هر دو سو متوجه این جنبش کرد که در نهایت دامن حزب النهضه تونس را نیز گرفت : نخست اینکه این جنبش ها (را که تاکنون فاقد تجربه تشکیل دولت در خارومیانه بودند) از حمایت های محور مقاومت محروم کرد و البته این محرومیت به علت فاصله گیری آنها از محور مقاومت بود و دوم اینکه جنایت تکفیری ها در سوریه و عراق موجب شد سوء ظن و بدبینی و بی اعتمادی به جنبش های اخوان المسلمین نیز افزایش یابد و حتی حامیان این جنبش ها( همچنانکه در مورد قطر و ترکیه مشاهده شد) در شرایطی قرار گیرند که دیگر نتوانند به حمایت های قبلی شان ادامه دهند.

از این دید می توان گفت که نزدیکی جنبش های اخوان المسلمین به سلفی ها در مصر و حمایت آنها از تکفیری ها در سوریه یک دام سیاسی و امنیتی بزرگ برای آنها بوده است. بر این اساس به نظرمی رسد تبلیغاتی که در چند ماه گذشته بخصوص بعد از تشکیل ائتلاف ضد داعش علیه احزاب و گروههای اسلامی افراط گرا به راه افتاد و همچنین تصاویر وحشتناکی که از جنایات تکفیری ها در سوریه و عراق ارائه شد این فرصت را در اختیار لائیک ها در کشورهای انقلاب زده قرار داد که از یک چنین فضاهایی علیه رقبای اسلام گرای خود استفاده و بهره برداری کنند .

امکان بازتولید دوران بن علی در پرتو انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری تونس

هرچند در میان کسانی که به پارلمان جدید و نهاد ریاست جمهوری راه یافته اند ، عناصری از نظام سابق دیده می شود اما با توجه به اینکه پیروزی لائیک ها در انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری تونس نسبی بوده و حزب ندای تونس در پارلمان جدید تنها 20 کرسی بیشتر از حزب رقیب النهضه در اختیار دارد و فاصله آرای السبسی و المزروقی نیز در انتخابات ریاست جمهوری حدود 10 درصد بوده است، لذا امکان بازگشت وضعیت به دوران بن علی دور از انتظار است و مخالفان اسلام گرا به مثابه سد بازدارنده در این زمینه عمل خواهند کرد. عامل بازدارنده دیگر در این زمینه تغییر نظام سیاسی و قانون اساسی تونس از ریاست جمهوری به پارلمانی است که امکان سلطه و حاکمیت مطلق را همانند دوران بن علی از دولت جدید سلب می کند.بر این اساس می‌توان گفت هر چند نتایج انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی اخیر موقعیت لائیک ها را در برابر اسلام گراها و همچنین در شکل دهی به روند تحولات آتی تقویت خواهد کرد اما از بازگشت به دوران بن علی جلوگیری خواهد کرد.

نـــــــــتیجـــــــــــه گـــــــــــیــــــــــــــری

از آنچه که گفته شد مشخص می شود که پیشتازی لائیک ها در انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری تونس محصول روند طبیعی انتخابات نبوده است بلکه نتیجه تلاش های مخرب و مانع تراشی هایی بود که از همان نخستین روزهای انقلاب در هر دو عرصه داخلی و خارجی علیه انقلاب صورت می گرفت که البته در این میان اشتباه راهبردی جنبش اخوان المسلمین در برداشتن مرزهای سنتی خود با تکفیری ها و وهابی ها که در بحران سوریه نمود عینی یافت در این زمینه موثر بود .

با اینحال با توجه به ماهیت دموکراتیک نظام سیاسی جدید تونس این امکان برای جنبش النهضه فراهم است که با آسیب شناسی دوران سه سال گذشته در انتخابات آتی بتواند موقعیت قبلی خود را به حاکمیت برگرداند . در این میان هرچند امکان دارد لائیک ها از برتری نسبی خود در پارلمان و ریاست جمهوری برای پیشبرد اهداف و مواضع خود پیش ببرند اما امکان بازگرداندن نظام سابق بن علی تا حد زیادی  غیرممکن است ضمن آنکه این امکان وجود دارد که با تغییر رویکرد سیاست خارجی تونس از سمت مخالفان به سمت دولت سوریه روابط این کشور با سوریه و دیگر اعضای محور مقاومت نیز ترمیم و تقویت شود.

منبع : تسنیم