رویترز : دانشگاه الازهر چگونه به رزمگاه حامیان اخوان المسلمین بدل شد؟

مگی فیک در رویترز نوشت: دانشگاه اسلامی الازهر در قاهره، به یکی از جولانگاه های جدید اخوان المسلمین برای اعتراض علیه حکومت مصر و حامیان نظامی آن بدل شده است...  

وقتی ژنرال عبدالفتاح السیسی در ماه جولای در تلویزیون ظاهر شد تا به مصری ها بگوید نخستین رهبر منتخب شان را برکنار کرده است، شیخ اعظم الازهر جزو کسانی بود که در طرف سیسی ایستادند و از اقدام ارتش حمایت کردند.

شیخ احمد الطیب البته سعی داشت سنت دیرپای الازهر را حفظ کند: احترام داری و دوستی با آنان که در قدرت نشسته اند.

اما الطیب اکنون با توفانی از ناآرامی در ساختمان مرکزی دانشگاه الازهر روبروست؛ جایی که دانشجویان به چیزی به جز بازگشت محمد مرسی به ریاست جمهوری رضایت نمی دهند.

یوسف صلاحین، دانشجوی 21 ساله دوره کارشناسی در رشته مطالعات اسلامی و انگلیسی می گوید: "برای ما شرم آور است که شیخ اعظم دانشگاه، از کودتای نظامی خونین حمایت می کند."

وی می افزاید: "ما آن قدر به اعتراضات خود ادامه می دهیم تا او از دانشگاه اخراج و به خاطر جنایاتش در کنار تمام رهبران ارتش، محاکمه شود."

این خشم و عصیانی که محوطه دانشگاه الازهر را فراگرفته، با فضای عمومی که در حمایت از سیسی در اغلب نقاط مصر به چشم می خورد، در تضاد است.

اخوان المسلمین نتوانسته در بسیج گسترده هواداران خود و راه اندازی تظاهرات انبوه، موفق باشد. رهبران این سازمان، از سوی رسانه ها و دولت تروریست خوانده شده یا به زندان افتاده اند، یا پنهان شده اند. این در حالیست که پس از انقلاب سال 2011 و سرنگونی رژیم حسنی مبارک، این رهبران اخوان المسلمین بودند که توانستند در انتخابات ریاست جمهوری به پیروزی برسند.

اکنون به نظر می رسد اخوان المسلمین، دانشگاه الازهر را به عنوان یکی از نقاط ضعف بالقوه دولت شناسایی کرده است. از آن سو اما دولت موقت مصر نیز همانند اغلب دولت های قبلی این کشور مصمم است تا نگذارد اسلامگرایان از نهادهای مذهبی برای جلب حمایت عمومی و صف آرایی علیه حکومت استفاده کنند.

اگرچه طیب و سیسی کماکان اتحاد و ائتلاف خود را حفظ کرده اند، اما جو سنگین دانشجویان در حمایت از اخوان المسلمین، دولت را در موضع دفاعی فرو برده است.

کانون شورش

شیوع نارضایتی و خشم در دانشگاه الازهر به اخوان المسلمین این امکان را می دهد که دولت را از وجهه و اعتبار دوستی با این نهاد اسلامی محروم سازد. در 6 دهه گذشته، حاکمان نظامی مصر همواره از محل حسن رابطه با دانشگاه الازهر برای خود اعتبار و وجهه کسب کرده اند.

هرچند برخورد دولت و ارتش با دانشجویان الازهر تاکنون چندان خشونت بار نبوده است، اما خارج از فضای دانشگاه، حامیان و هواداران اخوان المسلمین به شدت سرکوب شده اند. دولت سازمان اخوان المسلمین را منحل کرده و رهبران آن را دستگیر کرده است.

گروه های مدافع حقوق بشر می گویند پس از برکناری محمد مرسی، بیش از 1000 نفر از حامیان اخوان المسلمین کشته شده اند. این آمار، نشان می دهد که سرکوب خونین حامیان مرسی و اخوان را باید بدترین خشونت داخلی مصر در تاریخ معاصر این کشور به شمار آورد.

وزارت موقوفات مذهبی مصر، درست همانند دوران مبارک، خطابه ها و سخنرانی های مذهبی را به شدت زیر نظر و کنترل دارد و تاکنون چند مسجد کوچک را در محلات مختلف شهرها تعطیل کرده است. در ماه نوامبر نیز قانون جدیدی وضع شد که برپایی تظاهرات و تجمعات اعتراضی در اماکن مذهبی را ممنوع اعلام می کرد.

این فشارها باعث شده تا اخوان المسلمین نتوانند برای برپایی تظاهرات های انبوه در خیابان ها، برنامه ریزی کنند. با این حال، آنها از ایجاد جوش و خروش در بین دانشجویان الازهر دست برنداشته اند. دانشگاه الازهر قاهره در نزدیکی میدان رژه ارتش واقع شده است؛ همانجایی که رییس جمهور انور سادات در سال 1981 ترور شد.

دانشجویان الازهر روی دیوار بسیاری از ساختمان های دانشگاه شعارنویسی کرده اند. در چند مورد آنها موفق شدند ورودی های کالج را مسدود کنند و دست به اعتصاب بزنند. مجموعه این اقدامات، رییس دانشگاه را بر آن داشت تا ماه گذشته به پلیس متوسل شود. اما همین موضوع نیز به خشم دانشجویان دامن زد؛ آنها می گفتند دانشگاه مکان مقدسی است و پای پلیس نباید به آن باز شود.

تعدادی از اساتید الازهر که همیشه در خفا همدردی خود با اخوان المسلمین را ابراز می کردند اما هرگز جرات انتقاد علنی از مدیریت الازهر را نداشتند، اکنون به سخن افتاده اند.

ردا احمد، 38 ساله، از اساتید الازهر که در ماه جولای و در جریان اعتراضات خیابانی علیه کودتای ارتش از ناحیه ران پا مورد اصابت گلوله نیروهای امنیتی قرار گرفته، می گوید: "در نهایت، مسوولیت این دانشجویان بر عهده شیخ الطیب است و او موظف است از دانشجویان محافظت کند."

به رغم خطراتی که دانشجویان را تهدید می کند، تعداد افرادی که به صف معترضین می پیوندند روز به روز در حال افزایش است. اعتراضات دانشجویان الازهر را می توان به نوعی مهمات سیاسی برای اخوان المسلمین تشبیه کرد؛ مهماتی که به نظر می رسد اخوان نمی تواند خارج از دیوارهای دانشگاه تدارک ببیند.

یکی دیگر از اساتید الازهر که مایل نیست نامش ذکر شود می گوید: «من نمی توانم در این اعتراضات شرکت کنم اما قلبم با آنهاست.»

وی تخمین می زند که حدود 80 درصد از دانشجویان دانشکده او طرفدار اخوان هستند، اما اغلب آنها از این می ترسند که در صورت علنی ساختن عقایدشان، دستگیر می شوند. بسیاری از اساتید الازهر می گویند نیروهای امنیتی به صورت ناشناس و در هیبت مبدل، در سمینارهای درسی آنها حاضر می شوند و سخنرانی های آنها را ضبط می کنند.

ماه پیش، یک دادگاه 12 نفر از دانشجویان الازهر را به 17 سال زندان محکوم کرد. جرم این دانشجویان فقط این بود که در تظاهرات شرکت کرده بودند. منابع امنیتی می گویند پس از درگیری های خشونت بار هفته پیش، هنوز 88 دانشجو در بازداشت به سر می برند.

یکی دیگر از منابع خشم و خروش دانشجویان الازهر را باید در همه پرسی قانون اساسی جست و جو کرد. قانون اساسی اصلاح شده جدید که قرار است در ماه ژانویه به همه پرسی عمومی گذاشته شود، موضع و موقعیت ارتش را قدرتمندتر و فعالیت احزاب سیاسی مذهبی را ممنوع می کند.

دیوارنوشته های دانشگاه الازهر نشان دهنده عمق انزجار دانشجویان از سیسی و طیب است. یکی از این دیوارنوشته ها چنین می گوید: "الطیب، سگ سیسی است."

با این حال، تمام دانشگاه الازهر هم موافق و همسو با این دانشجویان معترض نیست. امنا نصیر 70 ساله، پروفسور مطالعات اسلامی و عربی که در کمیته بازنویسی و اصلاح قانون اساسی نیز حضور داشته است، می گوید: "این، یک هرج و مرج واقعی است. آنها (اخوان المسلمین) دروغگو هستند و چیزی به نام احساس شرمساری را نمی شناسند. به همین دلیل است که من از آنها بیزارم."

این ماه، حدود 100 نفر از دانشجویان دختر الازهر، با برپایی یک تجمع اعتراضی مقابل خوابگاه دانشجویی خود، علیه حکومت نظامیان شعار دادند. این تجمع، ترافیک شدیدی را در خیابان پر ازدحام مقابل این خوابگاه ایجاد کرد.

اما شمار دیگری از دانشجویان می گویند این مزاحمت های روزانه، در روند تحصیل و مطالعه آنها اخلال ایجاد کرده است. آنها می گویند تجمعات و اعتصابات تقریبا روزانه دانشجویان حامی اخوان المسلمین، روند عالی تحصیل در الازهر را به هم ریخته و باعث لغو شدن بسیاری از کلاس ها و کنفرانس های درسی شده است.

منبع: رویترز