جریان شناسی گروههای معترض در مصر

عزل محمد مرسی از مقام ریاست جمهوری مصر که با دخالت مستقیم نهاد ارتش صورت گرفت مرحله جدیدی از تحولات تعیین کننده سیاسی در این کشور را به وجود آورد. معادلات مصر همچنین به واسطه اقداماتی چون سرکوب خونین هواداران مرسی و نیز برخورد سلبی با گروه اخوان المسلمین پیچیدگی های بیشتری پیدا کرد...

 

بعد از برکناری محمد مرسی در سال 2013م توسط ارتش و به قدرت رسیدن نظامیان در مصر، گروه هایی موسوم به ضد کودتا در حمایت  از مشروعیت رئیس جمهور برکنار شده در مصر شکل گرفت که عمدتاً دارای دو ویژگی جوانگرایی و هواداری از اخوان هستند. این گروه ها که در ادامه بدان ها اشاره میگردد، در فواصل زمانی معین و مناسبت های خاص با حضور در میادین اصلی شهرها و دانشگاه ها و ایستگاه های قطار و مترو مخالفت خود را نسبت به وضعیت موجود نشان می دهند. با نزدیک شدن به سالروز حادثه میدان های رابعه العدویه و النهضه که طی آن جمعیت کثیری از هواداران اخوان المسلمین توسط نیروهای دولتی کشته و زخمی شدند، بیانیه های متعددی از سوی این گروه ها برای برگزاری اعتراضات سراسری در مصر منتشر گردیده است که آمادگی خود را برای حضور پر شور در این روز اعلام کرده اند. از جمله مهمترین گروه های مذکور عبارتند از:

1. جوانان ضد کودتا (شباب ضد الانقلاب): این جنبش اولین و بزرگترین گروهی است که توسط جوانان طیف های مختلف سیاسی (نه لزوماً اخوانی ها) تاسیس گردید و نقش برجسته ای در به راه اندازی تحصن ها و راهپیمایی ها ضد دولتی بر عهده دارد. این گروه در دسامبر 2013م  به صراحت موضوع عبور از محمد مرسی در ازای اسقاط دولت کودتا را مطرح ساخت که نقطه عطفی در الگوی رفتاری جنبش و نزدیکی آن به گروههای موسوم به جریان سوم (مخالف ارتش و اخوان) گردید. این جنبش در ابتدای تاسیس با گروه هایی همچون جوانان سلفی ها، حازمون، 6 آوریل، سوسیالیست های انقلابی و ... برای اسقاط حکومت نظامیان متحد شده بود. البته همچنان ارتباط خود را با اخوان المسلمین حفظ کرده و به گفته محمد یوسف یکی از اعضای موسس جنبش، جماعت اخوان به لحاظ مالی و رسانه ای کمک شایانی به این جنبش می نماید. گفتنی است که در تحولات اخیر غزه جنبش جوانان ضد کودتا با برگزاری تظاهرات در مقابل منزل سفیر رژیم صهیونیستی در قاهره و راه اندازی راهپیمایی های حمایت از غزه در شهرهای مختلف مصر نقش موثری در جهت دهی به افکار عمومی مصر در راستای حمایت از مردم مظلوم غزه ایفا کرد.

2. جوانان 18 (شباب 18):این جنبش در 18 جولای 2013م تاسیس گردید و نام خود را از 18 روز آغازین انقلاب 25 ژانویه 2011م اقتباس کرده است که طی آن حسنی مبارک ناگزیر به عقب نشینی در برابر مردم و استعفا شد. جنبش جوانان 18 اولین بیانیه خود را در میدان رابعه العدویه و بعد از کشتار بی رحمانه در این روز اعتصاب صادر کرد و تا کنون اقدام به برپایی چندین تظاهرات در میادین اصلی قاهره از جمله میدان التحریر در اکتبر 2013م نموده است. رهبری این جنبش را فردی به نام "عبدالرحمن عاطف" دانشجوی حقوق دانشگاه طنطا بر عهده دارد. جوانان طرفدار این گروه در بسیاری از شهرها و روستاهای مصر فعال هستند، اما به شدت تحت تعقیب نیروهای امنیتی قرار دارند. طبق بیانیه های صادره از این گروه، تا کنون 3 نفر از اعضای آن کشته و تعداد قابل توجهی بازداشت شده اند. در کارنامه این گروه استفاده از سلاح گرم و حمله به پاسگاه های پلیس به چشم می خورد.

3. هواداران میدان رابعه (التراس ربعاوی): این جنبش بلافاصله بعد از حادثه خونین میدان رابعه العدویه و میدان النهضه توسط بقایای جنبش هواداران پروژه النهضه (حامیان شعار انتخاباتی محمد مرسی در سال 2012م) تشکیل گردید و از اسلوب و تاکتیک ها رفتاری منحصر به فرد و جوانان گرایانه ای تبعیت می کند. تفاوت ظاهری این جنبش با هواداران پروژه النهضه در رنگ لباس آنها است. بر این اساس، در حال که هواداران میدان رابعه لباس های زرد رنگ با علامت رابعه (4 انگشت) را بر تن دارند و از طبل و شیپور برای جلب نظر افراد استفاده می کنند، هواداران پروژه النهضه لباس های سفید یا قرمز با علامت النهضه را به تن می کنند.

4. دانشجویان ضد کودتا (طلاب ضد الانقلاب): این جنبش در جولای 2013م تاسیس شد و همراه با جنبش جوانان ضد کودتا در برپایی تظاهرات ضد دولتی فعالیت گسترده ای در سطح دانشگاه های مصری دارد. همزمان با شروع سال تحصیلی 2013م در ماه سبتامبر فعالیت های این جنبش وارد فاز جدیدی شد و شاخه های مختلف آن در بسیاری از دانشگاه ها تاسیس شد. در بسیاری از موارد اعتراضات دانشجویان ضد کودتا با دخالت نیروهای امنیتی سرکوب می گردد که تا کنون منجر به کشته و زخمی شدن عداد زیادی از عناصر آن گردیده است. بعد از حادثه میدان رابعه العدویه دانشجویان ضد انقلاب در میادین مهمی همچون التحریر، النهضه در استان جیزه و رابعه العدویه در شهر نصر اقدام به برگزاری تظاهرات ضد دولتی کردند. شاید بتوان دانشجویان دانشگاههای الازهر و عین شمس را مهمترین و فعالترین شاخه های این جنبش معرفی کرد که نقش برجسته ای در برگزاری تظاهرات ضد دولتی در دانشگاههای پایتخت داشته اند. در نتیجه این اقدامات، مسئولان دانشگاهها مجوز اخراج هواداران این جنبش را از وزارت کشور دریافت کردند و تا کنون تعداد زیادی از آنها به موجب این حکم از تحصیل محروم شده اند.

5. جوانان 14(شباب 14): نام جنبش جوانان 14 از تاریخ 14 اوت 2013م مصادف با حادثه میادین رابعه العدویه و النهضه اقتباس شده است. این جنبش در مناطقی از قاهره همچون المطریه، عین شمس، حلیمه الزیتون و هزار مسکن که مناطق اخوانی نشین است، فعالیت گسترده ای دارند.

6. جوانان مترو (شباب مترو): این جنبش از تحصن کنندگان حادثه میدان رابعه العدویه تشکیل شده است که از تاکتیک حضور در متروها برای نشان دادن اعتراض خود به نظام کودتا استفاده می کنند. در ابتدا کلیه فعالیت های جنبش جوانان مترو در قاهره صورت می گرفت و این جنبش در حدود 20 اقدام اعتراضی را در ایستگاه های مختلف مترو قاهره به راه انداخت، سپس حوزه فعالیت خود را به اسکندریه رساند و در ایستگاه های قطار شهری (ترن) تظاهرات ضد دولتی برپا کرد.

7. جبهه آزادگان 6 آوریل (احرار 6 ابریل): این جبهه متشکل از جوانان اخوانی عضو جنبش 6 آوریل (بزرگترین جنبش جوانان در مصر که نقش اصلی را در اعتراضات انقلاب 2011م و تحولات 2013م بر عهده داشته است) است که بعد از حمایت رسمی رهبران 6 آوریل از کودتای نظامی، در حمایت از محمد مرسی از جنبش جدا شده و تحت عنوان آزادگان 6 آوریل به فعالیت خود علیه دولت کودتا ادامه داد.از جمله موسسان این جبهه می توان به "عبدالرحمن عز" و"احمد العمرانی" مسئول کمیته دانشجویی دانشگاه "عین شمس" و"مصر الجدیدة"اشاره کرد. اعضای این جبهه قبل از جدایی کامل از جنبش 6 آوریل اختلافاتی با برخی رهبران اصلی همچون احمد ماهر داشتند که گاه تا حد درگیری میان دو جناح نیز پیش می رفت. در نهایت بعد از حادثه میدان رابعه العدویه به دلیل ضعف و ناتوانی جبهه در برگزاری تظاهرات ضد دولتی بتدریج از صحنه اعتراضات میدانی مخفی گردید.

8. اشباح ضد کودتا (عفاریت ضد الانقلاب): این جنبش که لزوما اعضای آن اخوانی نیستند، هدف خود را مخالفت با حاکمیت ارتش در مصر اعلام کرده و در صحفه فیس بوک خود را چنین معرفی کرده است: ما مصری هستیم، نه اخوانی. ما مخالف خونریزی هستیم و مخالف دولت نظامی خونریز. این جنبش روش مبارزاتی خاصی را برای خود برگزیده است؛ بگونه ای که اکثر اقدامات اعتراضی آن در ساعات پایانی شب و قبل از طلوع آفتاب است و پیش از درگیری با نیروهای امنیتی میدان را ترک می کنند. از دیگر روش های جنبش اشباح برگزاری تظاهرات نا متعارف مثل تظاهرات با موتور سیکلت و دوچرخه و یا تظاهرات در داخل اتوبوس های بین شهری است. لازم به ذکر است که در ابتدا فعالیت های جنبش اشباح چندان مورد توجه نیروهای امنیتی قرار نداشت، اما بتدریج با توسعه دامنه فعالیت های آن در استان ها و شهرهای مصر و بازداشت یکی از اعضای برجسته آن به نام "اسامه مهدی" در کانون توجهات رسانه ای قرار گرفت.

منبع : دیدبان