جریان شناسی الگوهای جهاد در داعش

گروه های جهادی بطور سنتی یک الگوی واحد به نام فعالیت مسلحانه دارند. اما با توسعه نفوذ آنها در مناطق مختلف این گروه ها اقدام به جذب برخی از افراد نموده اند که لزوماً برای فعالیت مستقیم در عرصه نظامی و.....

همزمان با افزایش فعالیت گروه های جهادی تروریستی در برخی کشورهای منطقه مقوله توسعه تشکیلاتی و حضور فرا مرزی به شدت از سوی رهبران این گروه ها مورد توجه قرار گرفت. در چنین شرایطی، الگوهای مختلفی از فعالیت جهادی جهت جذب عناصر جدید در دستور کار گروه های مذکور قرار گرفته است که از جمله آنها می توان به جهاد پزشکی، جهاد سایبری، جهاد مهندسی و ... اشاره نمود. به نظر می رسد این الگوهای جدید که با هدف تامین نیاز های گروه های جهادی و تروریستی در مراحل بعد از تشکیل خلافت اسلامی در حال اجرا شدن می باشند، نقش موثری در معادلات آتی منطقه ای ایفا نمایند.    

جریان شناسی الگوهای جهاد

گروه های جهادی بطور سنتی دارای یک رویه و الگوی واحد بوده اند و آن الگوی فعالیت مسلحانه بوده است. اما طی چند سال اخیر و با توسعه نفوذ آنها در مناطق مختلف این گروه ها اقدام به جذب برخی از افراد نموده اند که لزوماً برای فعالیت مستقیم در عرصه نظامی و مسلحانه جذب گروه های مذکور نشد، بلکه بیشتر فعالیت آنها جنبه پشتیبانی و خدماتی دارد و از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره نمود:  

1- جهاد پزشکی

اطباء و پزشکان از جمله اولویت های گروه های تروریستی به ویژه داعش برای جذب هستند؛ زیرا این گروه ها از یک سو با توجه به افزایش تعداد مجروحان خود در میادین جنگی و از سوی دیگر ورود آنها به فعالیت های غیر انسانی همچون قاچاق اعضای بدن انسان که توسط گروه های مذکور صورت گرفته و امروزه به یکی از منابع مهم درآمدی آنها تبدیل شده است، حضور افراد متخصص در زمینه های پزشکی و پرستاری بسیار ضرورت می یابد. براین اساس، طی چند سال اخیر موارد متعددی از پیوستن دانشجویان پزشکی و برخی از پزشکان مقیم کشورهای آسیایی و اروپایی گزارش گردیده است. روزنامه گاردین و شبکه بی بی سی در 13 مارس 2015م در گزارشی پیرامون از مسئله از پیوستن 17 نفر از دانشجویان پزشکی دانشگاه خرطوم به داعش خبر داد.[1]اندکی بعد رسانه های غربی نیز خبر پیوستن یک پزشک استرالیایی به نام "ابو یوسف" را به داعش و استقرار وی در منطقه الرقه را منعکس ساخته و نگرانی خود را از این وضعیت اظهار داشتند.[2]

2- جهاد سایبری

با توجه به نقش و تاثیرگذاری رسانه ها و شبکه های مجازی در عصر ارتباطات گروه های جهادی تروریستی نیز به منظور استفاده از این ظرفیت جهت توسعه نفوذ خود در دنیای مجازی به این حوزه تمرکز نموده و اقدام به جذب افرادی همچون متخصصین رایانه (نرم افزار- سخت افزار) و فعالان فضای مجازی برای این منظور نمودند. طبق آمارهای موجود تعداد اعضای جذب شده به داعش از طریق شبکه های مجازی در حدود ماهانه 3500 نفر برآورد شده است. لازم به ذکر است که از جمله اهداف گروه های جهادی تروریستی برای حضور در فضای مجازی عبارت است از جذب نیروهای جدید، کسب تائید مردمی و نیز ارعاب دشمنان.[3]

توجه به این نکته ضروری است که فعالان سایبری گروه های جهادی به دلیل اینکه از هویت آشکاری برخوردار نیستند، امکان مقابله با آنها بسیار اندک است، با این حال تا کنون مواردی نیز توسط برخی کشورها گزارش گردیده که سازمان های امنیتی موفق به کشف و خنثی سازی فعالیت های گروه های تروریستی در فضای مجازی گردیده اند. به عنوان مثال، مقامات کشور هندوستان از بازداشت فردی به نام "سلیمان منادو" از مهندسان شرک گوگل که در زمینه جذب و هدایت سایبری گروه داعش فعالیت می کرد، خبر دادند. همچنین در آوریل سال 2015م نیز از انهدام یک شبکه سایبری جذب داعش که توسط یک مهندس مراکشی مدیریت می شدند خبر دادند.

3- جهاد مهندسی

تسلط داعش بر بالغ بر 60 درصد از میادین نفتی سوریه و بخشی از میادین نفتی عراق و لیبی نیاز این گروه تروریستی به درآمد حاصل از فروش مواد نفتی باعث شده تا سران داعش بصورت جدی به دنبال تامین نیروی انسانی متخصص در این زمینه باشند. لذا در نوامبر 2014م "ابوغاده الزغبی" یکی از سران داعش در عراق از پیوستن فردی ملقب به "ابو رجاء" که در زمینه حفاری و استخراج از میادین نفتی تخصص دارد، به داعش خبر داد.[4] لازم به ذکر است که این اقدام در چارچوب دعوت کلی داعش از صاحبان برخی مشاغل همچون مدرسان زبان انگلیسی، مهندسان، حقوقدانان و غیره جهت تصدی امورات تخصصی داعش با حقوق و مزایای هنگفت صورت گرفت و به موجب آن تعداد قابل توجهی از مهندسان آلمانی و اتریشی به این گروه پیوستند.

4- جهاد نکاح

 جهاد نکاح اصطلاحی است که تقریباً بعد از ظهور داعش در بحران سوریه به وجود آمد. این اصطلاح اولین بار توسط یک مفتی وهابی از کشور تونس مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس این فتوا، آن مفتی سلفی از دختران و زنان عرب خواست تا برای تأمین نیازهای جنسی جنگجویان مسلح که علیه حکومت سوریه می جنگیدند،‌ به خاک سوریه بروند. پس از این فتوا بسیاری از مفتی های وهابی دیگر کشورهای عربی به وی‍ژه عربستان سعودی نیز در اظهار نظرهای مختلفی از چنین فتوایی حمایت کرده و خواستار افزایش جهاد نکاح زنان شدند؛ تا جائی که "محمد العریفی" از مفتی های سرشناس عربستان نیز با صدور فتوایی، اعلام کرد که حتی زنان شوهردار هم می توانند تن به جهاد نکاح بدهند. این مسئله بتدریج تبدیل به میدان رقابت مفتی های وهابی شد و هر یک سعی کردند تا با افزایش دامنه این بدعت جهادگونه از دیگری سبقت بگیرد. به عنوان مثال، چندی پیش شیخ "ناصر العمر"‌ از شیوخ سلفی سعودی با صدور فتوایی جدید، "جهاد نکاح با محارم" را نیز حلال اعلام کرد. این بدان معنا است که اگر جنگجویان داعش دختر یا زنی برای نزدیکی با خود پیدا نکردند،‌ می توانند با محارم خود این کار را انجام دهند.[5] به جرأت می توان ادعا نمود که این جهاد ابداعی داعش یکی از بی شرمانه ترین اقداماتی است که این گروهک تروریستی به منظور جذب زنان و دختران مورد استفاده قرار می دهد.

5- جهاد اطفال

 کودکان نیز در شمار دیگر گروه های هدف داعش برای جذب و استخدام هستند. طبق آمار بدست آمده از گزارش های حقوق بشری در حال حاضر بیش از 800 کودک و نوجوان سوری (فقط سوریه!) توسط عناصر داعش برای انجام فعالیت های نظامی و غیر نظامی به عضویت این گروه تروریستی در آمده اند. در این راستا، یکی از گروه های شبه نظامی داعش که برای نوجوانان زیر 12 سال تشکیل شده است هم اکنون با نام "نوجوانان خلافت اسلامی" در حال فعالیت و عضوگیری است و به شدت از سوی سازمانهای حقوق بشری مورد انتقاد قرار دارد. از دیگر اقدامات داعش برای استفاده از کودکان و نوجوانان افتتاح مدرسه جهاد می باشد. در این مدرسه نحوه استفاده از اسلحه، بریدن سر و دروس عقیدتی افراطی به صورت روزانه به کودکان زیر 10 سال آموزش داده می‌شود.[6]

نتیجه گیری

به نظر دیدبان استفاده از الگوهای جدید جهادی دارای سیر صعودی بوده و در این میان داعش بیشترین سرمایه گذاری را بر روی این مقوله انجام داده است. شرایط خاص منطقه ای و نیاز مبرم گروه های جهادی به جذب عناصر جدید باعث شده است که این گروه های تمرکز ویژه ای را بر روی موضوع جذب عناصر جدید قرار دهند و با ابزارهای مختلفی در این مسیر گام بردارند. در حال حاضر این گروه ها با استفاده از سه ضلعی "زر ، زور و تزویر" سعی در جذب عناصر جدید کرده و افراد جذب شده را در قالب الگوهای جدید جهادی همچون جهاد پزشکی، جهاد مهندسی و ... به میادین قتال اعزام می نمایند.