ترکیه؛ شکست در داخل، جبران در سوریه

ایجاد منطقه حائل در سوریه به بهانه حمله به داعش، اقدامی است که هدف ترکیه برای تضعیف دولت بشار اسد و هدف آمریکا؛ یعنی تقسیم سوریه در راستای «طرح خاورمیانه جدید» به سه بخش شیعی، سنی، کُرد، را تأمین می‌کند...

   

   

پنتاگون، وزارت دفاع آمریکا روز چهارشنبه اعلام کرد آمریکا عملیات هوایی را با استفاده از هواپیماهای سرنشین‌دار علیه داعش از پایگاه اینجرلیک آغاز کرده است. برهمین اساس شش فروند جت جنگنده اف 16 نیروی هوایی آمریکا و حدود 300 نیروی آمریکایی 18 مرداد از پایگاهی در ایتالیا وارد پایگاه اینجرلیک شدند تا از عملیات علیه داعش در عراق و سوریه پشتیبانی کنند.

پایگاه هوایی اینجرلیک، واقع در نزدیکی شهر آدانا، فاصله چندانی با منطقه عملیات ائتلاف ضد داعش در سوریه و عراق ندارد و از همین رو، برای واشنگتن و متحدانش در ائتلاف نمایشی ضدداعش، دریافت مجوز استفاده از اینجرلیک موفقیت بزرگی به شمار می‌رود. از سویی دیگر، ترکیه نیز در برابر دادن مجوز استفاده از پایگاه استراتژیک «اینجرلیک»، موافقت دولت آمریکا با ایجاد «منطقه امن و پرواز ممنوع» در منطقه شمال حلب را به دست آورده است. هرچند صراحتا امریکایی ها به این موافقت به دلایل معلوم اعتراف نکرده اند.

همکاری ترکیه در تقابل با تکفیری‌های داعش در حالی مطرح می‌شود که ترکیه به مدت طولانی از ستیزه جویان معارض بشار اسد، رئیس جمهور سوریه، حمایت کرده و عبور امن تروریست‌های داعش را به خاک این کشور عربی تسهیل کرده است.

در همین رابطه، «حسین معین‌آبادی» کارشناس مسائل منطقه در خصوص حمایت ابتدایی آنکارا از داعش اظهار داشت: «ترکیه داعش را برای سرکوب کردها مفید می‌دانست و معتقد بود نیروهای تکفیری می‌توانند در ارتباط با منطقه کردنشین سوریه وضعیت متفاوتی به وجود آورد که این مسئله جواب نداد.»

آنکارا ترجیح می‌دهد دو هدف اصلی را در عرصه بحران سوریه دنبال کند که یکی از آنها تداوم حمایت سیاسی و نظامی از مخالفین سوری و دیگری نیز پافشاری بر مواضع سیاسی خود در برابر واشنگتن و تلاش برای ایجاد منطقه‌ نوار امن و منطقه‌ پرواز ممنوع در شمال سوریه است. در همین راستا، مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه اعلام کرد: حمله به مواضع داعش در خاک سوریه، راه را برای ایجاد مناطق امن در این کشور فراهم خواهد کرد.

ایجاد منطقه امن برای غیر نظامیان یا بسترسازی برای حمایت از تروریست‌ها

به گزارش خبرگزاری آناتولی، ساخت دیواری به ارتفاع 10 فوت و به طول پنج مایل در طول مرزهای ترکیه و سوریه از روز پنج شنبه آغاز شده است و این بخشی از تدابیر امنیتی ترکیه در طول مرزهای خود با سوریه پس از حملات تروریستی اخیر در مناطق جنوبی این کشور به شمار می‌رود.

تلاش‌های ترکیه جهت ایجاد منطقه حائل در مرز ترکیه و سوریه در حالی صورت می‌گیرد که به گزارش بی‌بی‌سی عربی، ایالات متحده و ترکیه به منظور اجرای عملیات‌های نظامی در مناطق مرزی سوریه از جمله عین‌العرب (کوبانی) برای تخلیه داعش و ایجاد منطقه حائل در مرزهای این کشور در حال رسیدن به راهکاری توافقی هستند.

کشورهای طرفدار این طرح معتقدند که باید برای حفظ جان غیرنظامیان و نیز ده‌ها هزار سوری که درگیری‌ها باعث آواره شدن آن‌ها شده، مناطقی در حاشیه مرزهای سوریه تأسیس شود که تحت کنترل نیروهای دولتی سوریه نباشد تا به غیرنظامیان آسیبی وارد نشود.

یکی از مقام‌های ارشد دولت اوباما در این باره گفت: «آنها (پناهجویان سوری) ممکن است از این مسیر امن استفاده کنند، اما این هدف عملیات نیست. هدف اصلی این است که این مرز به روی نیروهای داعش بسته شود.»

پیشنهادکنندگان این طرح در حالی سخن از ضرورت حفظ جان غیرنظامیان می‌رانند که حمایت‌های پیدا و پنهان خود این کشورها از مخالفان مسلح در سوریه، خود یکی از عوامل اصلی تشدید بحران و درگیری بوده است.

کشورهای مخالف دولت سوریه در نظر دارند پس از اعمال احتمالی طرح ایجاد مناطق حائل، این مناطق را تبدیل به کانون فعالیت مخالفان دولت سوریه کنند تا از این طریق هم زمینه برای تشکیل یک دولت موقت از سوی مخالفان در مناطق حائل ایجاد شود و هم کمک های خارجی به مخالفان آسان تر از گذشته شود.

احمد داوداوغلو، نخست‌وزیر ترکیه، هدف از اتحاد ضدداعش با آمریکا را پوشش هوایی برای پاکسازی منطقه از نیروهای داعش می‌داند تا در نتیجه آن اپوزیسیون میانه‌روی سوریه بتواند کنترل این منطقه را به دست بگیرد.

بنابراین توان لجستیکی مخالفان در نبرد با نیروهای دولتی در مناطق دیگر سوریه افزایش می یابد، به طوری که از آن پس تلاش می‌کنند مناطق دیگر سوریه را نیز از دست نیروهای دولتی خارج کنند.

پشت‌پرده تلاش ترکیه برای ایجاد منطقه حائل با سوریه

هرچند به اعتقاد بعضی از کارشناسان، تلاش برای ایجاد منطقه حائل در شمال سوریه توسط دولت اردوغان یک پروژه خطرناک برای تجزیه این کشور است اما ترکیه و در رأس آن حزب عدالت و توسعه نیز انگیزه‌های متفاوتی برای تضعیف سوریه دنبال می‌کند، شاکله تحلیل این تصمیم آنکارا، یک قاعده کلی در سیاست است؛ اینکه کشوری به دنبال ناکامی در سیاست‌های داخلی، به منظور ترمیم اعتبار خویش تصمیماتی را در سیاست خارجی اتخاذ می‌کند.

در سطح داخلی؛ در انتخابات سراسری 7 ژوئن 2015، حزب عدالت و توسعه با کسب 41% آرا، به عنوان بزرگترین حزب در ترکیه باقی ماند، اما با کسب 258 کرسی از 550 کرسی اکثریت پارلمان را از دست داد.

در واقع حزب عدالت و توسعه، بعد از سه دوره شکل‌دهی دولت تک‌حزبی از سال 2002، در انتخابات سراسری 7 ژوئن 2015، عملا اکثریت پارلمان را از دست داد و نتیجه انتخابات، شکستی برای این حزب و به طور ویژه برای رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور این کشور تحلیل شد.

در این انتخابات حزب سکولاریست / جمهوری خواه خلق (CHP)، با کسب 25% درصد آرا (132) کرسی و حزب دموکراتیک خلق (HDP) که طرفدار کردها است با 1/13% آرا (80 کرسی) را کسب نمودند.

با این حساب اردوغان برای ایجاد یک دولت ائتلافی به تمایل کردها نیازمند است، تلاش وی از ایجاد تنش در سوریه به منظور القای این تفکر به مردم ترکیه است که هنوز پای کردها به سیاست این کشور گشوده نشده، امنیت به خطر افتاده‌است.

از سوی دیگر در سطح منطقه؛ شاخه‌ نظامی حزب اتحاد دموکراتیک کردهای سوریه (PYD) موسوم به «واحدهای مدافع خلق» (YPG)، با کمک بخشی از ارتش آزاد سوریه موسوم به بورکان الفرات و با حمایت هوایی اثرگذار و تعیین کننده‌ آمریکایی‌ها، تل‌ابیض را از گروه تروریستی– تکفیری داعش پس گرفتند و به یک باره، دو منطقه‌ کردنشین از هم گسسته‌ جزیره (به مرکزیت قامیشلو) و عین‌العرب (به مرکزیت کوبانی)، به همدیگر متصل شدند.

این اتصال ناگهانی، هم به این معنی بود که مثلث کردها، ارتش آزاد و آمریکا، توانسته‌اند یکی از نقاط حیاتی و استراتژیک شمال سوریه را از داعش پس گرفته و رگ حیاتی اعزام نفرات و ارسال مهمات به رقه را به کنترل خود درآورند و هم به معنی این که، کردهای هوادار پ.ک.ک، قلمرو قدرت خود را در شمال سوریه و در جوار مرز نهصد کیلومتری مرز ترکیه و سوریه، توسعه دادند.

روزنامه‌های ترکیه نیز با به کاربردن تیتر تحریک کننده‌ پ.ک.ک؛ همسایه‌ی جنوبی جدید ترکیه، مدعی شدند که دولت کردی در شمال سوریه، در حال ظهور است.

از دیگرسو، از آن‌جا که پ.‌ک‌.ک با کردهای سوریه هم‌پیمان است، این امر سبب قدرت‌گرفتن آنان مقابل حملات داعش شد، در واقع کردها با زدن ضربات جبران‌ناپذیر به داعش،‌ به نوعی سبب پابرجا ماندن حکومت اسد در سوریه شدند که اردوغان این وضعیت را برنمی‌تابد.

استراتژی حمله به داعش به علت شکست سیاست‌های داخلی اردوغان در کنار وحشت چندین ساله ترک‌ها از قدرت‌یابی کردهای موسوم به پ.ک.ک طرح‌ریزی شده‌ و اهرم مناسب ترکیه برای دخالت در کشورهای همسایه محسوب می‌شود، این در حالی است که دولت ترکیه بارها عراق و سوریه را با هدف حمله به پ.ک.ک بمباران کرده‌است.

رویای آمریکایی‌ها برای تحقق «خاورمیانه جدید»

در واقع هدف اصلی آنکارا و واشنگتن تجزیه سوریه به دلائل متفاوت و براساس منافع ملی این دو کشور تعریف می‌شود. بر پایه طرح آمریکایی «خاورمیانه جدید»، سوریه باید تحت حاکمیت سه‌گانه «علوی‌ها»، «کردها» و «استان‌های سنی‌نشین» قرار گیرد.

روزنامه «نیویورک تایمز» سپتامبر 2013 مطلبی با عنوان «چگونه می‌توان از 5 کشور 14 کشور ساخت؟»، به همراه یک نقشه ترسیمی از محدوده جنوب شرقی خاورمیانه و شبه‌جزیره عرب منتشر کرد که براساس آن، به ترتیب کشورهای سوریه، عراق، لیبی، یمن و سرانجام عربستان باید تجزیه شوند و برای این هدف، دقیقا تمرکز بر تفاوت‌های قومی- مذهبی پیش‌بینی شده است.

مهم ترین عارضه ژئوپلیتیک سوریه این است که در جوار مرزهای فلسطین اشغالی، یعنی قلب غرب آسیا و کانون معادلات چندمجهولی این نقطه واقع شده‌است، سوریه در کنار ایران در محور مقاوت قرار دارد و از گروه‌های جهادی فلسطین، مخصوصا حماس، جهاد اسلامی فلسطین و حزب‌ﷲ لبنان، در برابر اسرائیل حمایت مادی و معنوی می‌نماید.

تضعیف سوریه از طریق کمک به مخالفان دولت سوریه و برکناری بشار اسد که پایبند به محور مقاومت بوده و در عین حال هم‌پیمان و متحد استراتژیک ایران محسوب می‌شود، تأمین‌کننده اهداف آمریکا است.

درواقع اگرچه عنوان جعلی «جنگ علیه تروریسم» برای لشگرکشی گسترده و طولانی مدت آمریکا و هم پیمانان غربی- عربی آن به منطقه غرب آسیا انتخاب شد، اما یکی از اهداف اصلی این تجاوز تضعیف موقعیت رو به رشد ایران در منطقه بوده است.

منبع:مشرق