تحول در یمن، تغییر در منطقه
در صورت اصلاحات جدی در یمن که منجر به کاهش نفوذ عربستان در آن شود، جبهه مقاومت در منطقه تقویت خواهد شد، احساس خطر عربستان در مناطق جنوبی اش بیشتر می شود؛ مناطقی که از قضا محل منازعات ارضی تاریخی با یمن بوده و با خیانت علی عبدالله صالح به نفع عربستان تمام شده، تحرکات القاعده در یمن به دلیل تحول در آن، بیشتر خواهد شد، منافع آمریکا در خلیج عدن به خطر افتاده و امنیت پایگاه های نظامی آن در خاک یمن نیز مورد تهدید قرار می گیرد، حوثی ها حتی اگر به قدرت دست نیابند، حضور مقتدرانه تری در آینده یمن بازی خواهند کرد...
انقلاب به سرقت رفته یمن توسط عربستان این روزها دوباره در حال بازیابی است. البته این بار رگه های اصلاحی آن بیشتر از گذشته است. اگر در سال ۲۰۱۱ مردم پلاکاردهایی در دست داشتند که رویش نوشته شده بود «الشعب یرید اسقاط النظام»، حالا شعار می دهند «الشعب یرید اسقاط الفساد» و این یعنی اصلاح طلبی با رگه های انقلابی.
ماجرا اما از آن جا آغاز شد که عبدالملک الحوثی رهبر جریان انصارالله چندی قبل در پیامی از تمامی مردم یمن خواست تا با با راهپیمایی عمومی و اعتراضی به وضعیت فساد و ناکارآمدی دولت و در یک کلام شکست آن در تمامی زمینه ها، به سوی صنعا پایتخت این کشور راهی شوند. حوثی ها البته تاکید کردند که تظاهرات ها آرام و مسالمت آمیز اما قاطع است تا زمانی که واکنش طرف مقابل یعنی دولت و ارتش یمن آرام باشد. سخنگوی انصارالله هم تاکید کرد که در صورت سرکوب مردم، آن ها نیز گزینه های سخت تری را انتخاب خواهند کرد.
اگر در سال ۲۰۱۱ مردم پلاکاردهایی در دست داشتند که رویش نوشته شده بود «الشعب یرید اسقاط النظام»، حالا شعار می دهند «الشعب یرید اسقاط الفساد» و این یعنی اصلاح طلبی با رگه های انقلابی گفته شده است که بر اساس گزارش بانک مرکزی یمن آمار بیکاری در این کشور ۲۹ درصد است هرچند منابع غیردولتی آن را بیش از ۵۰ درصد می دانند. از سوی دیگر فقر گسترده در این کشور حاصلخیز از دیگر مواردی است که در کنار فساد سیاسی و بحران امنیتی دیده می شود.
حالا دولت یمن که انتظار پاسخ مثبت و گسترده مردمی به فراخوان الحوثی را نداشت، در مقام دفاع قرار گرفته و برای حل بحران و آرام کردن اعتراضات مردمی، به مذاکره با انصارالله پرداخته است. تلاش های بسیاری شده است تا قیام مردمی در یمن به یک قیام خشن و مسلحانه تعبیر شود که اگر این گونه القا شود، برخوردهای سرکوب گرایانه در صورت احساس خطر جدی، به راحتی صورت خواهد گرفت. اما الحوثی ها این مسئله را به خوبی می دانند و به صورت مداوم بر مسالمت آمیز بودن و مردمی بودن تاکید کرده و هدف خود را نه فتح صنعا و اسقاط نظام که اصلاح روند حکومت داری از سوی منصور هادی بیان کرده اند.
فارغ از این که نتیجه قیام مردمی در یمن چه باشد، می توان نگرانی گسترده عربستان و سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس از این اعتراضات را درک کرد. یمن در طول تاریخ معاصر خود، همیشه یک کشور مهم در موازنه قدرت منطقه ای بوده است تا جایی که از آن به عنوان یکی از کانون های کشمکش های منطقه ای یاد شده است. وقتی کاریزمای جمال عبدالناصر نظم سنتی منطقه را در شرایط پس از جنگ جهانی دوم به چالش کشیده بود، افسران یمنی خیلی زود خود را ناصریست نامیدند. در سال ۱۹۶۲ آن ها طی کودتایی، نظام سلطنتی به رهبری «امام» یمن را از میان برداشتند. این یکی از نشانه های مهم و اصلی در تشدید فضای دو قطبی در خاورمیانه بود؛ عربستان و ایران در سوی بلوک غرب و مصر و حالا یمن همراه با برخی کشورهای دیگر در سوی بلوک شرق. نزاع نظامی شروع شد؛ ناصر رسما به یمن لشکرکشی کرد تا حمایتش را از افسران کودتاچی نشان دهد، عربستان و ایران هم مداخلات شان در این کشور را تشدید کردند. پنج سال بعد البته دوباره یمن آبستن حوادثی شد که آن را به دو قسمت جنوبی و شمالی تقسیم کرد و این یعنی تجزیه در زمانه ی جنگ سرد.
حالا نیز یمن یک کانون تحول در منطقه است. هرگونه تحول قابل توجه در این کشور می تواند شرایط را برای کشورهای پیرامونی سخت کند. یمن برای عربستان بسیار حائز اهمیت بوده و در حیاط خلوت این کشور قرار دارد. در نگاه عربستان، سقوط یک دولت در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس می تواند به مثابه دومینویی تعبیر شود که دیر یا زود سراغ دیگر کشورهای عضو نیز خواهد رفت. سیاست های تقابلی عربستان با انقلاب مردم بحرین و یمن نیز برهمین اساس شکل گرفته است. اگر در بحرین، حضور نظامی آشکار، گزینه عربستان بود تا موج انقلاب از مرزهای شرقی آل سعود را تهدید نکند، در یمن، بازی سیاسی با قبایل به منظور وابسته نگه داشتن این کشور به خود و ممانعت از قدرت گیری اسلام گرایان زیدی که زمانی در راس حکومت بودند، سیاست عربستان است. بر همین اساس، عربستان سارق انقلاب یمن محسوب می شود که با اصرارهای بسیار بر روی طرح خود در شورای همکاری خلیج فارس، در نهایت توانست علی عبدالله صالح را به سلامت از میان اعتراضات به منزل امن رسانده و سیستم حکومتی همسو با خود را در راس قدرت نگه دارد. یکی از خواسته های اصلی مردم در انقلاب ناتمام یمن، محاکمه عبدالله صالح بود اما عربستان با زیرکی او و خانواده اش را به شرط دوری از فعالیت های سیاسی، در چارچوب مصونیت حقوقی قرار داد. اما حالا علی عبدالله صالح ریاست حزب گفت وگوی ملی را برعهده دارد و این یعنی فعالیت سیاسی رسمی! یعنی فریب مردم یمن.
در صورت اصلاحات جدی در یمن که منجر به کاهش نفوذ عربستان در آن شود، جبهه مقاومت در منطقه تقویت خواهد شد، احساس خطر عربستان در مناطق جنوبی اش بیشتر می شود؛ مناطقی که از قضا محل منازعات ارضی تاریخی با یمن بوده و با خیانت علی عبدالله صالح به نفع عربستان تمام شده، تحرکات القاعده در یمن به دلیل تحول در آن، بیشتر خواهد شد، منافع آمریکا در خلیج عدن به خطر افتاده و امنیت پایگاه های نظامی آن در خاک یمن نیز مورد تهدید قرار می گیرد، حوثی ها حتی اگر به قدرت دست نیابند، حضور مقتدرانه تری در آینده یمن بازی خواهند کرد و … اما این موارد قطعا با واکنش عربستان و آمریکا روبرو خواهد شد. آن ها تمام سعی شان را خواهند کرد تا با بهره گیری از روش های سیاسی و حتی نظامی مانع از قدرت گیری حوثی ها شوند. یک رسانه یمنی از تهدید نظامی عربستان برای متوقف کردن آن چه تلاش حوثی ها برای تصرف صنعا پایتخت یمن خوانده خبر داده است. فارغ از صحت و سقم این خبر که البته در فضای تحلیلی کاملا درست و قابل انتظار نیز هست، برخی رسانه ها نیز از حرکت ناو آمریکایی مستقر در دریای سرخ به سوی تنگه باب المندب در جنوب یمن خبر داده اند. به نظر می رسد با جدی تر شدن تحولات یمن، باید منتظر مداخلات منطقه ای و بین المللی در آن بود. اما یک نکته قطعی است؛ تحول در یمن، تحول در معادلات منطقه ای را به ارمغان خواهد آورد.
منبع: رصد
