ایران و سوریه پیروز نشست ژنو۲

 بحران سوریه این واقعیت را براى همه آشکار کرد که آن‏چیزى که در سوریه مى‏گذرد یک موضوع تروریستى و مداخله‏گرایانه ارتجاعى و یا صهیونیستى است...  

نشست ژنو 2 که در روزهاى پایانى هفته قبل در شهر مونتروى سوئیس برگزار شد و همچنان ادامه دارد، به نقطه آشکارساز ناکامى سیاست‏هاى واشنگتن و متحدانش در قبال دمشق تبدیل شده است. رخدادها و مباحث مطرح‏شده در این نشست، بیانگر سردرگمى غرب و ارتجاع عرب در هضم تحولات سوریه است.

دولت اوباما و دیگر دولت‏هاى غربى در حالى تصمیم به مذاکره با نمایندگان حکومت بشار اسد گرفته‏اند، که طى دو سال اخیر، شک و شبهه‏اى در خصوص سقوط دمشق نداشتند. از این‏رو کلیت حضور کشورهاى مخالف نظام سوریه در ژنو 2 نقطه آشکارساز شکست استراتژى‏ها و تاکتیک‏هاى وضع‏شده غرب در قبال دمشق است. از سوى دیگر، شکاف پدیدآمده میان گروه‏هاى تروریست (جبهه النصره و داعش) از یک‏سو و اختلاف عمیق جبهه معارضان سیاسى حکومت سوریه بر سر نحوه «گذار از وضعیت موجود» منجر به تقویت خودکار نمایندگان دولتى در برابر مخالفان شد.

نشست ژنو 2 صرفاً به محلى براى اعلام مواضع متناقض طرف‏هاى دخیل در بحران سوریه تبدیل شده است. در این نشست، «اعلام موضع» در قبال بحران سوریه به‏مراتب نسبت به «ارائه راهکار سیاسى» ظهور و بروزى پررنگ‏تر داشت. نوع موضع‏گیرى طرف‏هاى معارض سوریه در ژنو 2 نشان مى‏دهد که اساساً آنان بر سر «صورت‏بندى اولیه بحران سوریه» قرائت و توصیف واحدى ندارند. در اینجا تنازع بر سر «ارائه راهکار نهایى» نیست، بلکه چالش بر سر «توصیف اولیه بحران» عینیت پیدا کرده است. نظام سوریه هم‏اکنون با مخالفانى داخلى و خارجى مواجه است که اساساً قرائت و ذهنیت یکسانى نسبت به بحران جارى در این کشور ندارند. این چنددستگى، خود را در خروجى رفتارى مخالفان حکومت اسد نشان داده است.

از سوى دیگر، ایالات متحده آمریکا و متحدان اروپایى و عربى کاخ سفید که نگاهى «زودبازده» و «مقطعى» نسبت به گروه‏هاى تروریستى تکفیرى داشته‏اند، با گذشت زمان و طولانى‏شدن نبرد در سوریه نسبت به‏دست‏پرورده‏هاى خود احساس نگرانى پیدا کرده‏اند. هم‏اکنون غرب با گروه‏هاى تکفیرى فرسوده و در عین حال غیر قابل مدیریتى روبه‏روست که دیگر حتى از صاحبان غربى خود حرف‏شنوى لازم را ندارند.

حضور غرب در نشست ژنو 2 از سر «استیصال» و حضور دولت سوریه از سر «اقتدار» است. جهت درک این عبارت، لازم است به نکته‏اى اساسى اشاره کنیم. ایالات متحده آمریکا از ابتدا دریافته بود که به‏دلیل متفاوت‏بودن جنس تحولات سوریه با دیگر کشورها، باید سناریوى مجزایى براى دمشق آماده کند. بر اساس این سناریو، اصطکاک میان ارتش سوریه و ارتش آزاد از یک‏سو و بمباران تبلیغاتى و سیاسى توسط ترکیه، قطر و عربستان سعودى و حتى اتحادیه عرب از سوى دیگر، بشار اسد را در منگنه‏اى میان «استعفاى ناخواسته از قدرت» و «سقوط طبیعى» قرار مى‏داد. اما طولانى‏شدن کشمکش‏ها در سوریه، عدم توانایى مهره‏هاى منطقه‏اى آمریکا جهت ادامه حمایت از ارتش آزاد، ایجاد اختلاف میان مخالفان اسد و تروریست‏هاى مسلح (و حتى تروریست‏ها با یکدیگر) و در نهایت تداوم حمایت سیاسى ایران، روسیه و چین از حکومت سوریه منجر به افزایش تصاعدى هزینه تحقق سناریوى اولیه آمریکا در قبال دمشق شد.

آنچه طى روزهاى اخیر در شهر مونتروى سوئیس گذشته است، به‏خوبى نشان‏دهنده عدم توازن رفتارى جبهه غربى - عربى مخالفان حکومت بشار اسد در قبال تحولات دمشق است. بى‏دلیل نبود که لوران فابیوس وزیر امور خارجه فرانسه قبل از برگزارى نشست ژنو 2 شکست آن‏را پیش‏بینى کرده بود چراکه وى به‏خوبى نسبت به تعمیق شکاف جبهه مخالفان حکومت سوریه آگاه بود.

«کنفرانس ژنو2 سوریه» قرار است طى دو هفته امکان انتقال قدرت از دولت کنونى سوریه را به دولتى که در آن بشار اسد نقشى نداشته باشد، فراهم نماید. جداى از این‏که چنین رویه‏اى با حقوق به رسمیت شناخته‏شده کشورها در کنوانسیونهاى حقوقى چه نسبتى دارد، درباره این‏که چنین برنامه‏اى امکان اجرایى‏شدن دارد یا نه مباحث گوناگونى مطرح شده است.
زمان طولانى در نظر گرفته‏شده براى برگزارى این کنفرانس و تأکید بر این‏که هیئت‏هاى دو طرف در خلال دو هفته نباید ژنو را ترک کنند، از دشوارى‏هاى جدى بر سر راه موفقیت کنفرانس حکایت مى‏کند. اخضر ابراهیمى نماینده دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه و مسؤول اصلى کنفرانس هم با صراحت اعلام کرد که نمى‏تواند به مردم سوریه اطمینان دهد که اجلاس دوم ژنو بتواند دستاورد قابل قبولى براى آنان داشته باشد.

اجلاس ژنو یک در سال 1391 و با حضور حدود 80 کشور و سازمان بین‏المللى برگزار گردید؛ در آن اجلاس روى تشکیل «دولت انتقالى با صلاحیت کامل» توافق شد اما به‏مرور، آمریکایى‏ها به تفسیر ماده اصلى توافقنامه روى آورده و تأکید کردند که این ماده نافى ادامه دخالت و نقش‏آفرینى بشار اسد در آینده سوریه و در نتیجه تشکیل دولت انتقالى است. این در حالى است که روس‏ها و بسیارى دیگر از کشورها معتقدند دولت کنونى سوریه یک دولت قانونى است که باید انتخابات را بر مبناى امکان حضور کاندیداهاى دو طرف برگزار نماید. این اختلاف عمیق در حال حاضر مهم‏ترین مانع بر سر راه موفقیت کنفرانس ژنو 2 است.

اجلاس ژنو یک را آمریکایى‏ها با چتر سازمان ملل و با حضور 80 کشور و سازمان بین‏المللى برگزار کردند و اینک عدد هیئت‏هاى شرکت‏کننده به 40 کشور و سازمان رسیده است. از طرف دیگر در جمع کشورهاى شرکت‏کننده چندین دولت حمایت‏کننده از اقدامات تروریستى در سوریه شامل آمریکا، انگلیس، فرانسه، عربستان، قطر، امارات و ترکیه حضور دارند و خود این مسأله سؤالات زیادى را پیرامون صلح‏آمیزبودن نیات برگزارکنندگان پدید آورده است. وقتى دولت‏هایى به‏طور علنى از ارسال سلاح‏هاى سبک و نیمه‏سنگین براى عوامل تروریستى حمایت کرده و خود به این‏کار مبادرت مى‏ورزند، چگونه مى‏توانند به‏عنوان بخشى از «راه‏حل مسالمت‏آمیز» تلقى گردند! همین الآن که اجلاس ژنو 2 در جریان است، عربستان سعودى به‏طور خیلى آشکار به ارسال سلاح و اعزام ستونى تروریست‏ها به عراق و از عراق به سوریه سرگرم است و معاون وزیر دفاع عربستان در جلوى دوربین‏هاى تلویزیونى اعلام مى‏کند که اگر ارتش عراق به عملیات علیه گروه تروریستى داعش در استان عراقى الانبار ادامه دهد، کشورش براى حمایت از داعش مداخله مستقیم مى‏کند! آنوقت چنین کشورى مدعى است که ارتش سوریه چرا در خاک سوریه تروریست‏هاى مسلح را تعقیب مى‏کند و به این دلیل باید سقوط کند و تروریست‏ها یک دولت انتقالى را تشکیل دهند و آینده سوریه را بر مبناى حذف بشار اسد و دولت کنونى سوریه بسازند!

حضور کشورهاى بی اطلاع براى سیاهى لشکر

بیش از 39 کشور از جمله سوئد، کانادا، برزیل، هند، عمان، اندونزى، آفریقاى جنوبى، کره جنوبى، لوکزامبورگ، یونان، بلژیک و بحرین که تقریباً هیچ نفع یا ضررى از اوضاع سوریه متوجه آن‏ها نمى‏شود، نمایندگانشان در هتل محل برگزارى در مونترو حضور دارند و در مقابل، ایران که اصلى‏ترین متحد دولت سوریه است، غایب این اجلاس است.

از سوى دیگر کشورى چون بحرین که خود به‏دلیل سرکوب اعتراضات مسالمت‏آمیز متهم به نقض حقوق بشر و بلکه جنایت در حق شهروندان خود است، چگونه مى‏تواند به حل سیاسى بحران فرامنطقه‏اى چون سوریه کمک کند یا کشورى همانند مصر که دولتى نظامى با زور اسلحه و کودتا در سر کار است و هر روز در درگیرى‏هاى خیابانى چندین نفر را به قتل مى‏رساند، چطور مى‏تواند از راه‏حل سیاسى در سوریه سخن بگوید.

کشورهایى از این دست صرفاً براى فراهم‏سازى سیاهى لشکر است تا آمریکا در شرایط ضعف همراهان خود در موضوع سوریه و شکنندگى جبهه مخالف سورى و در مقابل دست برتر نظام سوریه و متحدان او، از این سیاهى لشکر بلکه بتواند، تصویر قدرتمندى را به سود خود و جبهه معارضان سورى، به رسانه‏ها ارسال کند.

مخاطرات و تناقضات ژنو2

اجلاس ژنو 2 از این منظر یک برنامه خطرناک است چراکه چنین رویه‏اى مى‏تواند در هرجاى دیگر تکرار شود، مى‏توان در هر کشور دیگرى نیز گروههایى مسلح تجهیز کرد و نفوذ داد و سپس علیه دولتى که به مقابله با آنان مى‏پردازد، یک کنفرانس بین‏المللى تشکیل داد و به اسم تصمیم جامعه ملل، آن دولت ولو این‏که مانند بشار اسد منتخب مردم باشد را خلع ید کرد و عوامل اقدامات تروریستى را به‏جاى آن نشاند. این رویه، کلیه قوانین و قواعد شناخته‏شده سیاسى را منتفى کرده و یک نظام استبدادى بر مبناى تمایلات استیلاجویانه یک یا چند کشور را جایگزین این قواعد و قوانین مى‏کند.
آمریکا در اجلاس ژنو 2 تلاش مى‏کند تا به‏عنوان قائم‏مقام شوراى امنیت سازمان ملل ظاهر شود. بر این اساس آمریکا همه اعضاى دائم و موقت شوراى امنیت را به این اجلاس فراخوانده و علاوه بر آن، حدود 60 کشور دیگر که اکثریت قاطع آنان با برنامه آمریکا براى نقل و انتقال سیاسى در سوریه موافقند را گرد هم جمع کرده است تا با یک قیام و قعود آمریکایى، «دولت انتقالى با صلاحیت کامل» را در ژنو2 اجرایى نماید. به‏عبارت‏دیگر آمریکا در ژنو در صدد است کارى را که به‏دلیل مواجه‏شدن با حق وتوى روسیه و چین نمى‏تواند انجام دهد، در یک چارچوب حقوقى خودساخته به نتیجه برساند و این در واقع یک کودتاى حقوقى است که اگر به نتیجه برسد، مى‏تواند به یک هنجار جدید حقوقى تبدیل شده و استقلال، امنیت، تمامیت ارضى و آرامش کشورها و ملت‏ها را در معرض خطر جدى قرار دهد.
اما البته ژنو 2 با تناقضات جدى هم مواجه است و به‏همین‏دلیل موفقیت آن در هاله‏اى از ابهام قرار دارد. اولین تناقض آن این است که کشورهاى شرکت‏کننده در ژنو2 به‏طورکلى به دو دسته تقسیم مى‏شوند؛ کشورهایى که واقعاً در تحولات سوریه داراى نقش - اعم از مخرب یا سازنده - هستند و کشورهایى که هیچ نقشى در تحولات سوریه نداشته و امکان اثرگذارى آن‏را هم ندارند. مى‏توانیم بگوئیم نزدیک به 20 درصد از 40 کشور شرکت‏کننده در ردیف دسته اول و 80 درصد در ردیف دسته دوم قرار مى‏گیرند. کشورهاى دسته اول را عمدتاً کشورهایى تشکیل مى‏دهند که طى 3 سال گذشته همواره نقش مخربى را ایفا کرده و به جبهه تروریزم علیه سوریه متعلق مى‏باشند. این کشورها چگونه مى‏توانند نقش داور و قاضى در منازعه کنونى سوریه ایفا نمایند؟ این‏ها چگونه توقع دارند مردم مظلوم سوریه و دولت این کشور به آنان به‏عنوان «بخشى از راه‏حل» نگاه کنند؟ دسته دوم کشورهایى هستند که هیچ تأثیرى در سوریه و در هیچ‏یک از کشورهاى دیگر منطقه ندارند و صرفاً به‏عنوان بخشى از عقبه غیرسیاسى یک جبهه در ژنو 2 حضور دارند. با این وصف، رأى و نظر آنان فاقد اعتبار و تأثیر واقعى است. پس کاملاً واضح است که ترکیب ژنو 2 یک ترکیب حقوقى حساب‏شده و منطبق با رویه‏هاى شناخته‏شده بین‏المللى نیست.

تناقض دوم این است که از میان مخالفان حکومت کنونى سوریه، دو دسته که تأثیر بیشترى در تحولات سیاسى و امنیتى سوریه دارند، در اجلاس ژنو 2 غائب مى‏باشند و مخالفان شرکت‏کننده، تنها به یک گروه- شوراى انتقالى و ارتش آزاد - تعلق دارند که از تأثیرگذارى بسیار محدودى در سوریه برخوردارند. جریان «تنسیق» سوریه که متشکل از 6 گروه مخالف سنتى دولت بشار اسد مى‏باشد، به‏دلیل این‏که با توسل به اقدامات مسلحانه و تروریستى براى برکنارى بشار اسد مخالف است، به اجلاس ژنو دعوت نشده و دو گروه مسلح یعنى «داعش» و «النصره» نیز در اجلاس ژنو راهى ندارد و حال آن‏که اگر گروههاى مسلح و کشورهاى حامى آن‏ها نخواهند به توافق ژنو 2 تن بدهند، توافق ژنو 2 از اعتبار و ارزش برخوردار نخواهد بود.

یک تناقض دیگر، عدم حضور بعضى از کشورها، دولت‏ها و گروههایى است که به اذعان غرب، تأثیر بسیار عمده‏اى در تحولات دارند. آمریکایى‏ها و سعودى‏ها مى‏گویند ایران و حزب‏الله لبنان از دلایل عمده عدم سقوط سوریه و اسد هستند. اگر این ادعا واقعیت داشته باشد، به این معناست که سرنوشت اسد و سوریه در نهایت در ژنو رقم نمى‏خورد بلکه این سرنوشت را «جبهه مقاومت» رقم مى‏زند. علاوه بر حمایت ایران و حزب‏الله، دلیل اساسى عدم موفقیت جبهه تروریستى آمریکایى- سعودى، خود مردم سوریه و نظام مستحکم آن است که توانسته‏اند سه سال در برابر فشار متراکم و متمرکز غربى، عربى، اسرائیلى و تروریستى مقاومت کرده و کشور و دولت خود را حفظ نمایند. در عین حال هیچ‏کس تردید ندارد که ایران و حزب‏الله هم امکانات خود را براى حفظ متحد استراتژیک خود یعنى سوریه پاى کار آورده و به‏عنوان بخشى از نیروى خنثى‏کننده تروریزم سهم خود را انجام داده‏اند. خب به هر تقدیر چگونه مى‏توان اجلاس سیاسى تشکیل داد و در آن از نیروهایى که مهم‏ترین عامل بقاء دولت سوریه خوانده مى‏شوند، دعوت نکرد و در غیاب آنان به چنین پرونده‏اى خاتمه داد.
یک تناقض دیگر این است که مخالفان مسلح بشار اسد که ترکیبى از نیروهاى تروریستى سورى و غیر سورى‏اند، هیچ موقعیت استراتژیکى در اختیار ندارند، عمده مرزهاى سوریه در اختیار دولت و ارتش این کشور است. پایتخت کاملاً در سیطره دولت سوریه است. شهرهاى حساس و اصلى عمدتاً در تسلط دولت است و در هر کجا که مخالفین به‏صورت «لکه‏اى» حضور دارند، ارتش و نیروهاى دفاع وطنى آنان را به محاصره درآورده و ارتباط آنان را از یکدیگر گسیخته است، همین چند روز پیش، ارتش طى عملیاتى بخش‏هاى دیگرى از حلب را پاکسازى کرد. در سطح بین‏المللى امیدها درباره این‏که بتوان از طریق نظامى یا سیاسى نظام سیاسى سوریه را تغییر داد، به‏طور جدى کاهش یافته است، کشورهاى همسایه سوریه که روزى مهم‏ترین کانون‏هاى پشتیبانى تسلیحاتى و لجستیکى تروریست‏ها بودند، امید به موفقیت اقدامات نظامى را از دست داده‏اند. همین هفته پیش، عبدالله گل رئیس‏جمهور ترکیه اعلام کرد که زمان تغییر سیاست ترکیه درباره سوریه -یعنى کنار گذاشتن برنامه نظامى علیه بشار اسد- فرا رسیده است. در داخل سوریه نیز گروههاى تروریستى طى یک سال اخیر به‏طور جدى تضعیف شده‏اند، با این وصف آمریکا با کدام اقتدار مى‏خواهد برنامه سیاسى مبتنى بر تغییر سوریه را اجرایى کند؟

ژنو 2 از این جهت که داراى تناقضات فراوانى است، امکان موفقیت ندارد اما در عین حال از دو جنبه مى‏تواند خطرناک باشد: جنبه اول این است که ژنو 2 مى‏تواند پایه‏گذار یک رویه خطرناک در مناسبات بین‏المللى باشد و دایره استقلال کشورها را تنگ کند، جنبه دوم این است که ژنو 2 مى‏تواند در حد یک گام، موفقیت‏هایى داشته باشد به این معنا که آمریکایى‏ها به ژنو2 نه به‏عنوان اقدام قاطع و «حل‏کننده» بلکه به‏عنوان یک مرحله از راهى که به استقرار یک دولت تروریست‏ساخته بیانجامد، نگاه کنند. در این صورت اجلاس ژنو 2 در واقع یک گام سیاسى براى مستقل نگه‏داشتن بحران سوریه و تداوم درگیرى‏ها به‏حساب مى‏آید. کما این‏که بسیارى معتقدند عدم حضور داعش و النصره در ژنو2 واقعیت ندارد، چراکه کشورهاى حمایت‏کننده تسلیحاتى، مالى و اطلاعاتى این دو گروه تروریستى یعنى آمریکا، عربستان و قطر در ژنو 2 حضور دارند و این جاى خالى این دو گروه را پر مى‏کند.

بازى دو سر برد سوریه‏

تریبون رسمى دمشق اخیراً بارها اعلام کرده، امید زیادى به کارآیى کنفرانس ژنو 2 در حل موضوع سوریه و اجماع جهانى علیه تروریسم ندارد، اما با این وجود در سایه پیشروى‏هاى نظامى و اختلافات و درگیریهاى شدید و کشتار در میان مخالفان خود، مشکل چندانى براى حضور در این کنفرانس نمى‏بیند. حضور فعال سوریه در ژنو علاوه بر این‏که شکست ادعاهاى غرب در رد هرگونه مذاکره سیاسى با دولت بشار اسد قبل از برکنارى وى را به اثبات رساند، توانست جایگاه دمشق را به‏عنوان محور اصلى مبارزه با تروریسم جهانى و قربانى توطئه و تروریسم تقویت کند و حمایت افکار عمومى جهان را به‏دست آورد.

سناریوى کنفرانس ژنو 2 براى دولت سوریه یک بازى دوسر برد است، رسیدن به توافق در این کنفرانس به‏معناى موفقیت و پیروزى سیاسى دولت بشار اسد در ادامه روند مبارزه با تروریست‏ها و به‏دست‏آوردن حمایت جهانى براى این مبارزه است و در صورت شکست نیز دولت سوریه مى‏تواند مخالفان و حامیان آن‏را باعث به شکست کشاندن کنفرانس معرفى کند.
به‏ویژه این‏که بر خلاف اطمینان دمشق براى شرکت در این نشست، مخالفان سورى کاملاً نگران و تجزیه‏شده به نظر مى‏رسند و از سوى دیگرغرب با رد حضور ایران در این کنفرانس، عملاً گزینه شکست را به آن تحمیل کرده است.

آمریکا در راستاى این تحرکات و همزمان با برپایى ژنو 2 آخرین تلاشهاى خود را براى خروج آبرومندانه از رسوایى شکست در سوریه به‏کار برده است. بر اساس اطلاعات موجود از مذاکرات پشت پرده روسیه و آمریکا، مقامات کاخ سفید سعى دارند مسکو را قانع کنند که رهبرى سوریه را از بشار اسد بگیرد و به هر کسى از داخل دولت سوریه که مى‏خواهد تحویل دهد. در این سناریو آمریکا اعلام کرده نیازى به تغییر ترکیب امنیتى و نظامى در کشور نیز وجود ندارد.
این طرح گرچه در عمل هیچ نفعى براى کشورهاى مداخله‏جوى غربى و عربى ندارد، اما مى‏تواند پیروزى ظاهرى براى ائتلاف مخالف سوریه به‏حساب آید و رسوایى آن‏ها در برون‏رفت از باتلاق سوریه را کم‏رنگ‏تر نماید. البته شاخص‏ها حاکى از آن است که مسکو بعد از رایزنى با تهران و رد قاطع این طرح از سوى ایران، با این طرح نیز مخالفت کرده است.

واقعیت‏هاى بحران سوریه‏

بحران سوریه این واقعیت را براى همه آشکار کرد که آن‏چیزى که در سوریه مى‏گذرد یک موضوع تروریستى و مداخله‏گرایانه ارتجاعى و یا صهیونیستى است. امروز این پدیده براى همه بازیگران منطقه، جهان و ناظران منصف آشکار شده که آن‏چیزى که در سوریه مى‏گذرد، یک پدیده وحشى و غیرقابل تحمل است که در مرزهاى سوریه محدود نمى‏شود و حضور تروریست‏هاى 80 کشور جهان در سوریه به این معنا است که این پدیده مانند پدیده عرب - افغان به‏سرعت در همه کشورها گسترش خواهد یافت و آن‏چیزى که در سوریه مى‏گذرد یک صحنه تمرینى براى گروه‏هاى تروریستى است که از مناطق مختلف جهان آمده‏اند. در این زمینه نگرانى‏هاى اروپایى‏ها مشهود است. کشورهاى اروپایى از هم‏اکنون نگران و دستپاچه هستند که بازگشت این گروه‏ها و افراد وابسته به القاعده و تروریزم به کشورهاى خود در اروپا، براى امنیت ملى آن‏ها پیامدهاى بسیار بدى به‏دنبال دارد. همچنان‏که شاهد وقایع خونینى در ولگاگراد، منطقه جنوبى روسیه و شمال قفقاز بودیم که طى دو انفجار، تعداد زیادى از مردم در این منطقه کشته و زخمى شدند، اگرچه در رسانه‏ها گفته مى‏شود که این اقدامات براى برهم‏زدن برنامه المپیک بازى‏هاى جهانى 2014 زمستانى در سوچى است، ولى به‏نظر مى‏رسد که این پدیده بسیار فراتر از بازى‏هاى دوره زمستانى در این منطقه است.
از یک‏طرف روسیه یک برنامه 50 میلیارد دلارى براى تبدیل این منطقه به منطقه توریستى اختصاص داده و از طرف دیگر این انفجارها پیکره امنیت داخلى روسیه را به‏شدت مورد تهدید قرار داد و به‏همین‏دلیل است که واکنش مقامات روس بسیار جدى و محکم بود. خود این مسأله مى‏تواند مناسبات منطقه‏اى و حتى بخشى از مناسبات جهانى را تحت تأثیر قرار دهد، یعنى روسیه‏اى که در یک نگاه عمل‏گرایانه تلاش مى‏کرد که با همه کشورها روابط خوبى را برقرار کند، طبیعى است که در قبال حامیان تروریزم القاعده‏اى و وهابى - تکفیرى - که عربستان منشأ و حامى آن است و رژیم صهیونیستى برنامه‏ریز و طراح آن عملیات‏ها است-، ساکت نخواهد نشست.

منبع : بیداری اسلامی