آیا پیروزی السیسی جمهوری سوم مصر است؟
دوشنبه, ۱۹ خرداد ۱۳۹۳، ۰۵:۳۸ ب.ظ
کودتای زودهنگام ارتش مصر و برکناری اولین رئیس‌جمهور منتخب و مردمی تاریخ مصر، تمامی رؤیاهای اسلام‌گراها را نقش بر آب کرد. پروسه‌ی اسلام‌گرایان برای تغییر وضع موجود با پیروزی السیسی در انتخابات غیررقابتی مصر کاملاً پایان یافت...
انتخابات ریاست‌جمهوری مصر در حالی برگزار شد که پیش از برگزاری آن، گروه‌های مختلف و مخالف دولت موقت به روش‌های مختلف، تهدید به تحریم و برهم زدن آن کرده بودند. کمیته‌ی عالی انتخابات ریاست‌جمهوری مصر، روزهای پنجم و ششم خردادماه را به‌عنوان روزهای برگزاری انتخابات مشخص کرد، اما استقبال ضعیف مردم از این انتخابات باعث شد تا انتخابات یک روز دیگر نیز تمدید شود. با وجود تمدید یک‌روزه و بی‌سابقه، باز میزان مشارکت مردمی بنا بر اعلام رسانه‌های وابسته به دولت مصر، 44 درصد اعلام شد که مخالفان، این درصد را غیرواقعی می‌دانند و ادعا می‌کنند کمتر از 12 درصد از 53 میلیون مصری واجد شرایط در این انتخابات شرکت کرده‌اند.
براساس گزارش‌های منتشرشده از سوی کمیته‌ی عالی انتخابات ریاست‌جمهوری مصر، عبدالفتاح السیسی، وزیر دفاع سابق، در انتخابات ریاست‌جمهوری مصر توانسته است از مجموع آرای اخذشده (25039378)، تعداد 23264306 رأی، یعنی 9/92 درصد آرا را کسب کند و حمدین صباحی با کسب 752300 رأی حائز رتبه‌ی دوم شد. براساس گزارش این روزنامه‌ها، تعداد آرای باطله نیز 1022772 رأی بوده که از تعداد آرای حمدین صباحی بیشتر بود. این در حالی است که صباحی در انتخابات ریاست‌جمهوری مصر در سال 2012 با 5/21 درصد آرا، در رتبه‌ی سوم قرار گرفت. در این مطلب، به بررسی دلایل استقبال ضعیف مردم مصر از انتخابات مصر خواهیم پرداخت و در ادامه، مشکلات و مسائل مهم و پیش روی السیسی به‌عنوان رئیس‌جمهور آینده مصر را بررسی خواهیم کرد.
دلایل مشارکت ضعیف مردم
میزان مشارکت 44درصدی مردم مصر در انتخابات برای کشوری که با مشکلات داخلی و خارجی زیادی مواجه است، قابل قبول نیست؛ چراکه رئیس‌جمهور از مشروعیت و حمایت حداکثری برخوردار نیست و نمی‌تواند با قدرت کامل فعالیت کند و همواره اکثریتی مخالف در برابر وی وجود دارند. اما چرا مردم مصر در این انتخابات مشارکتی حداقلی داشتند؟ شاید بتوان مهم‌ترین عامل در این مورد را تحریم این انتخابات از سوی اخوان‌المسلمین به‌عنوان بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین حزب جهان عرب دانست. در حالی که این حزب اسلامی حمایت بیش از 20 درصد از مردم مصر را دارد، این انتخابات را نمایشی و غیرقانونی خواند. آن‌ها بر این اعتقادند که هنوز محمد مرسی به‌عنوان رئیس‌جمهور قانونی مصر است و کودتای سال 2013 که منجر به برکناری وی شد نمی‌تواند باعث سلب مشروعیت وی شود. این گروه در کنار جنبش 6 آوریل و برخی دیگر از گروه‌های انقلاب، این انتخابات را تحریم کردند که این امر منجر به عدم مشارکت حداقل 25 میلیون مصری واجد شرایط در انتخابات ریاست‌جمهوری شد. البته برخی از رسانه‌های بین‌المللی درصد مشارکت مردمی را 37 درصد[i] و برخی دیگر حتی این مشارکت را 12 درصد اعلام کرده‌اند.
از زمانی که دولت موقت مصر به ریاست عدلی منصور، اخوان‌المسلمین را به‌عنوان گروهی تروریستی معرفی کرد و این حزب را از شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری با عنوان رسمی اخوان‌المسلمین منع کرد، کاملاً قابل پیش‌بینی بود که نباید منتظر انتخاباتی با مشارکت حداکثری بود. این در حالی است که در دوره‌ی قبلی انتخابات ریاست‌جمهوری مصر، میزان مشارکت مردمی به بیش از 50 درصد نیز رسید. یکی دیگر از دلایل عدم اقبال مردم به انتخابات ریاست‌جمهوری مصر را باید در مشکلات اقتصادی کشور جست‌وجو کرد. مردم مصر که با تورم فزاینده و بیکاری بیش از 26 میلیون جوان روبه‌رو هستند و بعد از کودتای ارتش علیه مرسی شاهد کاهش ورود گردشگران خارجی به کشور خود هستند و درآمدهای صنعت توریسم به‌عنوان مهم‌ترین منبع ارزی مصر با کاهش چشمگیری روبه‌رو شده و تأثیر آن بر زندگی روزمره‌ی مردم مصر کاملاً مشخص است، چندان رغبتی به فعالیت‌های سیاسی نداشته و ندارند؛ چراکه فقر و بیکاری باعث شده است آن‌ها برای امرار معاش خود به دنبال راه‌حلی باشند و انتخابات ریاست‌جمهوری برای این عده از مردم در درجه‌ی دوم اهمیت قرار بگیرد. به همین دلیل، این بخش از مردم مصر که انتخابات را اولویت خود نمی‌دانستند، از حضور در انتخابات خودداری کردند. اما دلیل مهم دیگری که در کنار این دو عامل می‌توان برای مشارکت ضعیف مردم مصر در انتخابات برشمرد، عدم وجود فضای رقابتی در انتخابات این دوره بود. در دوره‌ی گذشته، محمد مرسی با احمد شفیق، حمدین صباحی و 10 نامزد دیگر رقابت کرد و مردم می‌توانستند فضای واقعی انتخابات را در کشور خود مشاهده کنند.
نتایج انتخابات سال 2012 غیرقابل پیش‌بینی بود و به دور دوم کشید، اما در انتخابات فعلی، آرای کاندیدای پیروز بالای 90 درصد بود که باعث شد یک فرمانده‌ی نظامی را تبدیل به شخصیت مدنی کنند. السیسی فکر می‌کرد 80 درصد مردم در انتخابات شرکت می‌کنند، اما در دو روز اول انتخابات فقط 33 درصد رأی دادند و پس از آن شایعه کردند که اگر رأی ندهید، جریمه می‌شوید که به همین خاطر، برخی دیگر از مردم در انتخابات شرکت کردند تا آمار شرکت‌کنندگان به 46 درصد برسد. البته حمدین الصباحی رقیب السیسی اعلام کرد که مردم آن‌قدر رأی نداده‌اند.[ii]
در این دوره، تنها حمدین صباحی چپ‌گرا در مقابل ژنرال السیسی قرار داشت. البته اگر تنها نامزد رقیب السیسی دارای پایگاه اجتماعی قوی و مناسبی نیز بود، شاید مردم مصر فضای رقابتی را باور می‌کردند، اما همه‌ی مصری‌ها می‌دانستند که بسیاری از آرای دو کاندیدا مشترک هستند و مردم بیشتر به دنبال جنجال‌های رسانه‌ای السیسی و حامیان وی خواهند رفت و به صباحی رأی نخواهند داد. از طرف دیگر، تمامی رسانه‌های مصری و حامیان منطقه‌ای وی در تلاش بودند تا چهره‌ی وی به‌عنوان تنها نامزد محبوب به مردم مصر معرفی شود. بنابراین بسیاری از مصری‌ها قانع شده بودند که شرکت آن‌ها در انتخابات بر نتیجه‌ی انتخابات چندان تأثیرگذار نخواهد بود و در نهایت السیسی به‌عنوان رئیس‌جمهور آینده‌ی مصر معرفی خواهد شد.
آن‌ها استدلال می‌کردند که نظامیان که بیش از شش دهه قدرت را در مصر در اختیار داشته‌اند و در فاصله‌ی سال 2012 تا 2013، که قدرت را به اخوان‌المسلمین واگذار کردند و شاهد در تنگنا قرار گرفتن خود بودند، دیگر اجازهی واگذاری قدرت به رقبا و گروه‌های دیگر را نخواهند داد. نتیجه‌ی تمامی این عوامل، عدم مشارکت گسترده‌ی مردم در روزهای انتخابات بود که حتی ترفند کمیته‌ی عالی انتخابات ریاست‌جمهوری مبنی بر تمدید یک‌روزه‌ی انتخابات نیز نتوانست راهگشا باشد و در نهایت درصد پایینی از واجدین شرایط رأی دادن به پای صندوق‌های رأی رفتند.
مشکلات پیش روی
ژنرال السیسی در حالی کرسی ریاست‌جمهوری را در 17 خردادماه در اختیار خواهد گرفت که مشکلات عدیده‌ای پیش روی وی خواهد بود. از اقتصاد رو به ورشکستگی مصر تا ناامنی و مسائل سیاست خارجی همگی می‌توانند وی را با چالش‌های اساسی روبه‌رو کنند. در اینجا صرفاً اقتصاد و مسئله‌ی فلسطین به‌عنوان مهم‌ترین مسائل و چالش‌های پیش روی السیسی به‌عنوان رئیس‌جمهور آینده مصر را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
اقتصاد
شاید بتوان اقتصاد ورشکسته‌ی مصر را مهم‌ترین چالش آینده‌ی رئیس‌جمهور این کشور دانست. مهم‌ترین منبع ارزی مصر یعنی صنعت گردشگری، با رکود مواجه شده است و ناامنی ناشی از انقلاب 2011 و کودتای 2013 علیه مرسی، باعث کاهش ورود توریست به این کشور شده است. در شرایط کنونی، میزان بدهی‌های خارجی مصر بسیار افزایش یافته و نرخ تورم نیز همچنان سیر صعودی دارد. مصر سالانه در حدود 8/10 میلیارد دلار درآمد حاصل از صنعت جهانگردی دارد. اقتصاد مصر سال‌هاست که از عدم توازن در هزینه‌ها و درآمدها رنج می‌برد؛ به‌طوری‌که به‌طور مداوم با بحران‌های سالانه‌ی اقتصادی روبه‌روست.
مصر از لحاظ اقتصادی در وضعیت مناسبی قرار ندارد. تولید ناخالص داخلی (GDP) در حدود 218 میلیارد دلار و درآمد سرانه‌ی تولید ناخالص داخلی 2700 دلار بوده است. مصر با این درآمد سرانه بعد از یمن، فقیرترین کشور خاورمیانه از این حیث است. کشور مصر که پرجمعیت‌ترین کشور خاورمیانه است، بالاترین نیروی کار را که در حدود 26 میلیون نفر است دارد. بنابراین رئیس‌جمهور آینده‌ی مصر در درجه‌ی اول باید اقتصاد پریشان مصر را سروسامان دهد.[iii]
مسئله‌ی فلسطین
مسئله‌ی فلسطین و اسرائیل نیز یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که رئیس‌جمهور آینده‌ی مصر با آن مواجه خواهد شد. اکثر مردم اسرائیل سقوط اخوان‌المسلمین را در راستای منافع خود ارزیابی می‌کنند؛ چراکه آن‌ها بر این باورند که اخوان‌المسلمین با ایدئولوژی جهادی خود در آینده نمی‌توانست نسبت به اسرائیل بی‌تفاوت باشد. بنابراین به قدرت رسیدن السیسی، که از گروه نظامیان مصری است، باعث تأمین منافع اسرائیل خواهد شد. تحلیل‌گران اسرائیل معتقدند که پیروزی السیسی در انتخابات، فشارها بر جنبش حماس را بیشتر خواهد کرد.
زوی مازل، سفیر سابق اسرائیل در مصر، معتقد است که دشمنی بین حماس و ارتش مصر دائمی و بی‌وقفه است؛ چراکه مسئولان امنیتی مصر می‌دانند که حماس شاخه‌ی نظامی اخوان‌المسلمینی است که السیسی را در درجه‌ی اول، مسئول سقوط خود از قدرت می‌دانند. مازل معتقد است که پیروزی السیسی احتمال سقوط حکومت حماس در غزه را افزایش خواهد داد؛ چراکه سقوط حماس اولین اقدام لازم برای محاصره‌ی اخوان‌المسلمین در داخل مصر است. به عقیده‌ی سفیر سابق اسرائیل در مصر، السیسی بیشترین تفاهم و نزدیکی را در مورد مسئله‌ی فلسطین با اسرائیل دارد.[iv]
البته اسرائیلی‌ها نسبت به السیسی نیز چندان با خاطری آسوده برخورد نمی‌کنند و تهدیدهایی از طرف وی برای خود متصورند. یکی از این تهدیدها مربوط به تأمین امنیت شبه‌جزیره‌ی سینا است. آن‌ها بیشترین نگرانی را در این مورد دارند؛ چراکه تصور می‌کنند که السیسی هرچند به دنبال حذف توافقنامه‌ی کمپ‌دیوید نیست، اما احتمالاً بخواهد بندهایی از این توافقنامه را تعدیل کند و بخواهد به بهانه‌ی تروریسم، نیروهای مصری را در صحرای سینا مستقر کند.
اسرائیل به‌هیچ‌وجه نمی‌خواهد که با تعدیل بندهایی از قرارداد کمپ‌دیوید، نقش مصر در صحرای سینا افزایش یابد. صهیونیست‌ها و به‌ویژه نتانیاهو از بازگشت به فضای دهه‌ی 50 میلادی و اتحاد اعراب به رهبری جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور سابق مصر، علیه اسرائیل به‌شدت نگران است.
اما اگر بخواهیم واقع‌بینانه به مسئله نگاه کنیم، عبدالفتاح السیسی چندان تهدیدی برای توافق کمپ‌دیوید نمی‌تواند باشد؛ چراکه از یک طرف وی از میان نظامیانی برخاسته است که در چند دهه‌ی گذشته چندان خطری را برای امنیت اسرائیل ایجاد نکرده‌اند و از سوی دیگر، احتمالاً تمام تلاش خود را برای نجات اقتصاد ورشکسته‌ی مصر به کار خواهد گرفت.
فرجام سخن
عبدالفتاح السیسی در حالی کرسی ریاست‌جمهوری را از 17 خردادماه تحویل خواهد گرفت که علاوه بر مشکلات با برخی از مسائل سیاست خارجی نیز دست‌وپنجه نرم کند. کشوری که تحویل وی داده می‌شود از اقتصاد بسیار ضعیفی برخوردار است که هرچند 65 درصد آن خصوصی است، اما با مشکلات زیادی روبه‌روست. از طرف دیگر، مصر در دوره‌ی السیسی با کشورهای خلیج فارس نیز باید ارتباط وثیقی داشته باشد؛ چراکه اقتصاد مصر به دلارهای کویت، عربستان، امارات و عربستان به‌شدت نیازمند است. السیسی در تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری، بارها تأکید کرده است که بعد از انتخاب شدن به‌عنوان رئیس‌جمهور مصر، عربستان را به‌عنوان اولین مقصد سفرهای خارجی خود برخواهد گزید. این مسئله نشان‌دهنده‌ی بازگشت سیاست خارجی مصر به زمان حسنی مبارک، رئیس‌جمهور مخلوع مصر، است.
السیسی همچنین از کمک‌های مالی کشورهای عربی که پس از عزل محمد مرسی، رئیس‌جمهوری برکنارشده‌ی مصر، به این کشور اعطا شد، قدردانی کرده است. وی با اشاره به کمک 20 میلیارد دلاری کشورهای عربی به مصر، عنوان داشت: آنچه برادران عرب به مصر اعطا کرده‌اند بسیار زیاد است و آنچه اعطا خواهد شد مهم و زیاد خواهد بود. السیسی بارها تأکید کرده است: من به برادران عرب اطمینان دارم و به عرب‌گرایی، ملی‌گرایی، اخلاص، حکمت و درک آن‌ها از واقعیت جدید در منطقه مطمئن هستم. السیسی از ملک عبدالله بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان، قدردانی کرده و پادشاه عربستان را «بزرگ عرب» خواند و از وی به دلیل حمایت از مصر در دوره‌ی گذشته قدردانی کرد.[v]
این نگاه رئیس‌جمهور آینده‌ی مصر به منطقه می‌تواند باز موانع موجود بر سر راه برقراری روابط ایران با مصر را پررنگ کند؛ چراکه السیسی درباره‌ی روابط با ایران بیان کرده که این روابط از بستر روابط با کشورهای عربی خلیج فارس خواهد گذشت. این مسئله نشانگر آن است که در صورتی روابط ایران با مصر بهبود خواهد یافت که نخست ایران مشکلات موجود با کشورهای خلیج فارس را برطرف کند تا مصر دروازه‌های خود را به روی هیئت دیپلماتیک ایران بگشاید.
در کل مصر جدید، که عمرو موسی، رئیس سابق اتحادیه‌ی عرب، از آن با عنوان دوره‌ی جمهوری سوم یاد می‌کند، گرفتار چالش‌ها و مسائلی است که السیسی را در ادامه‌ی فعالیت وادار به دادن امتیاز به کشورهای منطقه، برای برطرف کردن آن‌ها خواهد کرد و این مسئله مصر را همچنان از نقش منطقه‌ای و تأثیرگذار خود دور خواهد کرد. مصر در زمان جمال عبدالناصر، در دهه‌ی 50 و 60 میلادی، توانست رهبری جهان عرب در جنگ با اسرائیل را در دست بگیرد و حتی به سمت تشکیل جمهوری متحده‌ی عربی نیز پیش رفت. اما بعد از فوت ناصر و روی کار آمدن انور سادات، که پیمان صلح کمپ‌دیوید با اسرائیل را امضا کرد، این کشور به کشوری وابسته تبدیل شد که دیگر نمی‌توانست مستقلانه در منطقه فعالیت کند. در دوره‌ی مبارک نیز مصر با پیوستن به جرگه‌ی کشورهای محافظه‌کار منطقه، تنها به فکر حفظ وضع موجود و دوری از هرگونه مسئله‌ی چالش‌برانگیزی شد. با انقلاب 2011 مردم مصر امیدوارانه به سمت سیاست تغییر وضع موجود گام نهادند، اما کودتای زودهنگام ارتش مصر و برکناری اولین رئیس‌جمهور منتخب و مردمی تاریخ مصر، تمامی رؤیاهای اسلام‌گراها را نقش بر آب کرد. پروسه‌ی اسلام‌گرایان برای تغییر وضع موجود با پیروزی السیسی در انتخابات غیررقابتی مصر کاملاً پایان یافت و بار دیگر ژنرالی از ارتش مصر به قدرت رسید که در برنامه‌های خود، وعده‌ی تغییر و عدم بازگشت به گذشته را داده است، اما آیا ساختار سیاسی و نظامی مصر اجازهی حرکت رو به جلو را به وی خواهد داد؟*
[i]http://www.france24.com/ar/20140527-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A6%D8%A7%D8%B3%D9%8A%D8%A9-%D9%85%D8%B5%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%B3%D9%8A-%D8%A7%D9%84%D8%A5%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86/
[ii]http://www.yjc.ir/fa/news/4859250/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA-%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D9%84%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B5%D8%B1
[iii]http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13930206000737
[iv]http://www.rcssmideast.org/parent/reviews/%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%AA%D8%A8/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%83%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF%D9%8A%D8%A9.html
[v]http://www.jomhourieslami.com/1393/13930218/13930218_19_jomhori_islami_jahan_0004.html
برگرفته از برهان
