اندیشکده واشنگتن: ۱۱ هزار جنگجوی خارجی از چه کشورهایی به سوریه آمده‌اند؟

اشراف: یک اندیشکده آمریکایی به بررسی آمار جنگجویان خارجی حاضر در جنگ داخلی سوریه پرداخته و معتقد است که در ماه‌های اخیر تعداد جنگجویان غربی حاضر در میان مخالفان بشار اسد، تا ۳ برابر افزایش یافته...

 

به گزارش اشراف، اندیشکده واشنگتن در گزارشی به قلم «آرون وای. زلین» به تهیه گزارشی در زمینه خارجیان فعال در عرصه جنگ داخلی سوریه می‌پردازد. در این گزارش، آخرین برآوردهای مرکز بین‌المللی مطالعه افراط‌گرایی از تعداد افراد خارجی در حال مبارزه در جنگ داخلی سوریه، اینکه این افراد از کدام کشورها می‌آیند، و اطلاعات کلیدی دیگری ارائه شده است. از زمانی که این مرکز نخستین برآورد خود را در ماه آوریل منتشر کرد، مسئله حضور جنگجویان خارجی در سوریه به نگرانی بزرگی برای دولت‌های غربی بدل شد. از آن زمان تا کنون، گزارش‌های بیشتری به این موضوع اختصاص داده شده است؛ هر چند که تنها تعداد کمی از این متون با دقت قابل قبولی، به طور کامل به ابعاد و تحولات این پدیده پرداخته‌اند.

این گزارش، نسخه بروز شده برآوردهای ماه آوریل است که با استناد به دقیق‌ترین، قابل اعتمادترین، و جامع‌ترین منابع باز، به ارزیابی پدیده جنگجویان خارجی در سوریه می‌پردازد. مرکز بین‌المللی مطالعه افراط‌گرایی، با اتکا به بیش از ۱۰۰۵ منبع، اکنون تخمین می‌زند که تا ۱۱ هزار نفر از 74 کشور، به مبارزان مخالف سوری پیوسته‌اند -چیزی نزدیک به ۲ برابر برآورد پیشین این مرکز در ماه آوریل. در این میان، تعداد جنگجویان اروپای غربی از 600 نفر در آوریل گذشته، اکنون به ۳ برابر، یعنی ۱۹۰۰ نفر رسیده است.

 

---

سایت خبری تحلیلی اشراف بدون تایید صحت محتوا و ادعاهای مطرح شده در این گزارش، ترجمه آن را صرفا جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش‌ها هرگز مورد تأیید اشراف نمی‌باشد.

---

 

■چند نفر رفته‌اند؟■ 

طبق تخمین ما -از اواخر سال 2011 تا 10 دسامبر 2013- بین ۳۰۰۳ تا ۱۱ هزار نفر، برای جنگیدن علیه حکومت اسد به سوریه رفته‌اند. این رقم هم شامل افرادی می‌شود که در حال حاضر در آنجا حضور دارند، و هم افرادی که از آن زمان تا کنون به خانه بازگشته، بازداشت، یا کشته شده‌اند.

ما با اعتماد به اعتبار منابع مختلف، قضاوت شخصی خود، و بازخوردهایی که پس از انتشار نخستین برآورد مرکز در ماه آوریل دریافت کرده‌ایم، بر این باوریم که رقم «حقیقی» بالای ۸۵۰۰ نفر است. این بدان معنا است که تعداد جنگجویان خارجی در سوریه، نسبت به ماه آوریل، دو برابر شده است؛ و این افزایش با شیب تندی در میان افراد غیرعرب، به ویژه غربی‌ها مشاهده می‌شود.

در حالی که اعراب و اروپایی‌ها کماکان بدنه اصلی (یا تا 80 درصد از تعداد) مبارزان خارجی سوریه را شکل می‌دهند، اما ما توانسته‌ایم وجود افرادی متعلق به آسیای جنوب شرقی، آمریکای شمالی، استرالیا، و آفریقا (غیر عرب) را نیز در میان جنگجویان خارجی تشخیص دهیم. روی هم رفته، ما بر این باوریم که ساکنان و شهروندانی از دست‌کم 74 کشور جهان به گروه‌های مخالف جنگجوی سوری پیوسته‌اند.

 

■ افزایش ۳ برابری تعداد جنگجویان اروپای غربی ■ 

اروپای غربی

طبق تخمین ما تعداد جنگجویان اروپای غربی در محدوده 396 تا ۱۹۳۷ نفر قرار دارد، که در مقایسه با برآورد ماه آوریل، یعنی زمانی که ما تعداد این افراد را 135 تا 590 نفر ارزیابی کرده بودیم، این بازه، معرف افزایشی ۳ برابری است.

چنین افزایشی را نمی‌توان صرفاً به واسطه افزایش تعداد گزارش‌ها از موضوع، توضیح داد. ارقام رسمی نیز داستان مشابهی را روایت می‌کند: دولت‌های فرانسه و دانمارک، ابعاد برآوردهای خود را نسبت به بهار، دو برابر کرده‌اند، و این در حالی است که ارقام ارائه‌شده از سوی دولت بلژیک، انگلیس، و آلمان چهار برابر شده است.

اکنون تا 18 درصد از جمعیت جنگجویان خارجی سوریه را اروپاییان غربی تشکیل می‌دهند، که بیشترین سهم از این نیروها متعلق به فرانسه (412-63) ، انگلیس (366-43)، آلمان (240-34)، بلژیک (296-76)، و هلند (152-29) است.

که با در نظر گرفتن جمعیت هر یک از این کشورها، جدی‌ترین حضور از جانب بلژیک (تا 27 جنگجوی خارجی در سوریه از هر یک میلیون نفر بلژیکی) ، دانمارک (15)، هلند (9)، سوئد (9)، نروژ (8)، و اتریش (7) مشاهده می‌شود.

ارقام دقیق را می‌توان در جدول زیر مشاهده کرد:

جدول شماره 1: اروپای غربی

سرانه*	برآورد بیشینه	برآورد کمینه	کشور
3	240	34	آلمان**
7	60	1	اتریش
2	95	34	اسپانیا
6	366	43	انگلیس
1	50	2	ایتالیا
6	26	11	ایرلند
27	296	76	بلژیک
15	84	25	دانمارک
9	87	39	سوئد**
0	1	1	سوئیس
6	412	63	فرانسه
4	20	4	فنلاند
1	1	1	لوکزامبورگ
8	40	33	نروژ
9	152	29	هلند

^* حداکثر؛ در یک میلیون نفر جمعیت

^** بروز شده در تاریخ 17 دسامبر2013 

 

■ ۷۰ درصد خارجی‌ها از خاورمیانه‌ هستند ■ 

- خاورمیانه/آفریقای شمالی

کماکان مبارزان خاورمیانه‌ای اکثریت (حدود 70 درصد) جنگجویان خارجی در سوریه را تشکیل می‌دهند. طبق تخمین ما، تا ۶۷۴۴ عرب غیرسوری، به علاوه 523 غیرعرب دیگر از خاورمیانه بزرگ‌تر تا کنون به سوریه رفته‌اند.

پنج کشور خاورمیانه‌ای که بالاترین آمار جنگجویان خارجی سوریه را به خود اختصاص داده‌اند، بدین ترتیب است: اردن، که شهروندانش به تنهایی بیشترین تعداد حاضران در این جنگ را تشکیل می‌دهند (تا ۲۰۸۹ نفر) ، سپس عربستان سعودی (۱۰۱۶)، تونس (970)، لبنان (890)، و لیبی (556).

با این حال باید به این نکته اشاره داشت که ارقام منتشر شده از سوی کشورهای خاورمیانه، نسبت به آمار اروپای غربی، کمتر قابل اعتماد هستند، زیرا دولت‌ها در انتشار برآوردهای رسمی، کاملاً صادق نبوده و به علاوه گزارش‌های فردی کمتری نیز وجود دارد.

آمار جزئی را می‌توان در جدول زیر مشاهده کرد:

جدول شماره 2: خاورمیانه

برآورد بیشینه	برآورد کمینه	کشور
کشورهای عرب خاورمیانه
2، 089	180	اردن
123	68	الجزایر
14	14	امارات متحده عربی
12	12	بحرین
970	382	تونس
96	2	سودان
247	59	عراق*
1، 016	386	عربستان سعودی
1	1	عمان
114	74	فلسطین
14	15	قطر
71	54	کویت
890	65	لبنان
556	336	لیبی
91	77	مراکش
358	119	مصر
2	2	موریتانی
110	14	یمن
خاورمیانه «بزرگ‌تر»
20	15	اسرائیل
3	3	ایران
500	63	ترکیه

^* بروز شده در تاریخ 17 دسامبر2013

 

■ کشورهای بالکان و کشورهای اتحاد شوروی سابق مهم‌ترین مناطق جلب جنگجویان خارجی ■ 

مناطق دیگر

خارج از اروپای غربی و خاورمیانه، کشورهای بالکان و کشورهای اتحاد شوروی سابق از مهم‌ترین مناطق جلب جنگجویان خارجی برای سوریه محسوب می‌شوند. از میان کشورهای بالکان، بیشترین تعداد جنگجویان خارجی به کوزوو (150-4) ، آلبانی (140-9)، و بوسنی (60-18) تعلق دارند، و تعداد کمتری از مقدونیه (20-3)، صربستان (3)، و بلغارستان (1) می‌آیند. در میان کشورهای اتحاد شوروی سابق نیز مهم‌ترین خاستگاه‌های جنگجویان خارجی، روسیه (423-9 نفر به غیر از جنگجویان چچنی؛ و 186-36 نفر از چچن)، قزاقستان (150-14)، اوکراین (50)، و قرقیزستان (30-9) بوده، و از تمام دیگر کشورها حدوداً دوازده نفر یا تعداد کمتری به سوریه رفته‌اند.

 

■ هند تنها نقطه کور در برآورد ■ 

بیشترین تعداد جنگجویان خارجی غربی غیراروپایی از کشورهای استرالیا (205-23) ، کانادا (100-9)، و آمریکا (60-17) به سوریه رفته‌اند. دیگر کشورهای قابل ذکر در این زمینه پاکستان (330-7)، چین (100-6)، سومالی (68-5)، و افغانستان (23-12) هستند.

تنها نقطه کور مهم در برآورد ما، کشور هند است که هیچ گزارش موثق و قابل اتکایی از آنجا در دسترس نیست. تصور می‌شود که سهم تمام دیگر کشورها از جمعیت جنگجویان خارجی سوری، کمتر از 12 نفر باشد.

 

■ آنها به کدام گروه‌ها می‌پیوندند؟ ■ 

تحلیل

ارقام ما، پرسش‌هایی را به ذهن متبادر می‌کند که نمی‌توان تنها به واسطه داده‌هایی که ارائه کرده‌ایم، کاملاً به آنها پاسخ داد. با این وجود، این داده‌ها ممکن است بتوانند به روشن ساختن موضوع و محدوده مناقشات برجسته‌تر در این زمینه کمک کنند.

تنها در حدود بیست درصد از منابع، به گرایش جنگجویان خارجی به گروه‌های مخالف سوری پرداخته‌اند. طبق این گزارش‌ها، اکثریت عمده جنگجویان خارجی به «جبهه نصرت» و «دولت اسلامی عراق و شام» -دو گروه مخالف شبه‌نظامی که بیش از دیگران به القاعده نزدیک هستند- می‌پیوندند. 

به علاوه گزارش شده است که تعداد بسیار کمتری از جنگجویان خارجی نیز به گروه‌های «جیش المهاجرین و الانصار» [سپاه مهاجرین و انصار] ، «حرکت احرار الشام الاسلامیه» [جنبش اسلامی احرار شام]، «کتیبه صقور العز،» «لواء الامه،» و «حرکت شام الاسلامی» [جنبش اسلامی شام] و دیگر گروه‌ها می‌پیوندند.

 

■ سنی‌مذهبان متقاعد شده‌اند که جنگ داخلی سوریه، اساساً یک درگیری مذهبی است ■ 

- چه چیزی می‌تواند این افزایش ناگهانی [در تعداد جنگجویان خارجی حاضر در سوریه] را توضیح دهد؟

به سختی می‌توان در مورد پاسخ این پرسش اطمینان داشت، اما به هیچ عنوان نمی‌شود همزمانی دوره پس از انتشار نخستین برآورد ما، و آغاز درگیری علنی و جدی‌تر گروه لبنانی حزب‌الله، شبه‌نظامیان شیعه عراقی، و نیروهای حکومتی ایران را به نفع اسد، تصادفی دانست. این مسئله نیز به نوبه خود ممکن است این تصور را در میان سنی‌مذهبان تقویت و تشدید کرده باشد که جنگ داخلی سوریه، اساساً یک درگیری مذهبی است، و اینکه سنی‌ها اکنون باید متحد شده و در کنار یکدیگر برای متوقف کردن پیشرفت دشمن (شیعی) خود بکوشند. پیش از نیز، یک چنین احساسی بارها منجر به بسیج شدن و همبستگی جنگجوهای خارجی، از جمله شبه‌نظامیان سنی شده است.

 

■ شبه‌نظامیان سوری از همین حالا، عدم تعهد خود نسبت به نتیجه کنفرانس ژنو 2 را اعلام کرده‌اند ■ 

- آیا این روند [ورود جنگجویان خارجی به سوریه] ادامه خواهد داشت؟

پیش‌بینی ما این است که ورود جنگجویان خارجی، همچنان، هر چند با نرخی آهسته‌تر، ادامه خواهد داشت. در زمستان، شرایط مبارزه دشوارتر خواهد شد، و این مسئله می‌تواند نیروهای احتمالی بیشتر را از پیوستن به این جنگ بازدارد. اما حتی با این وجود نیز، در نبود راه‌حلی صلح‌آمیز برای بحران سوریه، جذابیت ذاتی رفتن به سوریه، همچنان به قوت خود باقی خواهد ماند. در این زمینه، کنفرانس پیش روی ژنو 2، بسیار بعید است که بتواند تغییری در وضعیت ایجاد کند، زیرا آنان که به مسلح کردن نیروهای مخالف اسد علاقه‌مندند -و در حقیقت، اکثر خود شبه‌نظامیان- ژنو 2 را به مثابه نشستی فریبکارانه می‌دانند و به تبع پیشاپیش اعلام کرده‌اند که به نتیجه آن متعهد نخواهند بود.

 

■ بسیج نیروهای خارجی در سوریه، در مقایسه با رویدادهای مشابه، بی‌سابقه است ■ 

- بسیج کنونی نیروهای خارجی در مقایسه با دیگر مواد چگونه است؟

بسیج کنونی نیروها در سوریه، از تمام دیگر موارد مشابه بسیج نیروهای خارجی، از زمان جنگ عراق در دهه 1980 بدین سو، برجسته‌تر و جدی‌تر است. با وجود اینکه موارد دیگری چون عراق، سومالی، و افغانستان برای مدت زمان (بسیار) بیشتری ادامه یافتند، اما هیچ یک از این درگیری‌ها منجر به بسیج این تعداد از نیروهای خارجی نشد. حتی جهاد ضد شوروی دهه 1980 نیز نتوانست در مدت زمانی مشابه، به اندازه جنگ داخلی سوریه، نیروهای خارجی را جذب کند. در واقع، برای تعدادی از کشورهای کوچک‌تر -برای مثال دانمارک و بلژیک- تعداد ساکنانی که به جنگ سوریه رفته‌اند ممکن است همین حالا نیز از مجموع کل نیروهای حاضر در تمام دیگر درگیری‌های پیشین فراتر رفته باشد.

 

■ تصور می‌شود که بیش از ۱۰۰ هزار نفر شبه‌نظامی مخالف حکومت در سوریه مشغول جنگ باشند ■ 

- مخالفان سوری تا چه اندازه خارجی هستند؟

همانطور که در برآورد قبلی بدان اشاره شد، تعداد نسبتاً زیاد جنگجویان خارجی بدین معنا نیست که مبارزه علیه اسد، آنطور که رئیس جمهور سوریه می‌گوید، به رهبری یا تحت تسلط «نیروهای خارجی» یا «بیگانگان» است. حتی اگر بالاترین برآورد ارائه‌شده در این متن را نیز در نظر داشته باشیم، «گروه خارجی» باز هم بیش از 10 درصد مخالفان شبه‌نظامی حکومت را که تصور می‌شود تعداد آنها به بیش از 100 هزارتن برسد، تشکیل نمی‌دهد.

 

■ این برآورد، اظهارات جهادگرایان را نیز که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است، دربرمی‌گیرد ■ 

منابع و محدودیت‌ها

هدف این مقاله ارزیابی ابعاد کلی این پدیده، تشخیص جریانات دخیل در آن، و انجام مقایسه‌های مقدماتی است. ما به خوبی آگاهیم که داده‌های نهفته در پس این متن کامل نبوده و حتی -در بسیاری موارد- مبهم است. اما با توجه به ماهیت موضوع مورد مطالعه، هیچ برآوردی از جریان ورود جنگجویان خارجی به سوریه، هیچگاه نمی‌تواند کاملاً دقیق باشد.

مجموعه داده‌های ما تقریباً ۱۰۰۵ منبع باز را شامل می‌شود که اطلاعات خود را از نوامبر 2011 بدین سو گردآوری کرده‌اند. این منابع: گزارش رسانه‌ها در مورد جنگجویان خارجی، به زبان انگلیسی، عربی، و چندین زبان مختلف دیگر (و از هر دو طرف درگیری) ؛ برآوردهای دولتی؛ و اظهارات موجود در مورد جنگجویان خارجی از سوی گروه‌های جهادی را، که نوعاً در محافل اینترنتی افراط‌گرایان و در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شوند، شامل می‌شود.

 

■ مسئله جنگجویان خارجی در سوریه، اکنون بسیار بیش از قبل مورد توجه قرار گرفته است ■ 

ما برای هر کشور، آمار «کمینه» و «بیشینه» ای را تهیه کرده‌ایم که رقم کمینه تنها موارد کاملاً تایید شده‌ای را که در آن اسامی افراد در دسترس بوده شامل می‌شود، و ارقام بیشینه معرف تعداد حداکثری جنگجویان، بر حسب داده‌های منابع معتبر است.

ما به ارقام مطرح‌شده در این گزارش، بیش از نخستین برآورد خود اعتماد داریم. مسئله جنگجویان خارجی در سوریه، اکنون بسیار بیش از قبل مورد توجه قرار گرفته است و در نتیجه ما در حال حاضر منابع مستقل و ژورنالیستی بیشتری برای مراجعه و مقایسه در اختیار داریم. به علاوه اغلب دولت‌ها، آماری رسمی در این خصوص منتشر کرده‌اند که (تا جایی که این ارقام معتبر و موثق تشخیص داده شده‌اند) تایید داده‌ها و درک ابعاد این پدیده و تحولات آن را آسان‌تر ساخته است.

 

■ آمارها، افراد کشته یا دستگیر شده، و یا افرادی را که به خانه بازگشته‌اند نیز شامل می‌شود ■ 

با این حال، ما به خوبی می‌دانیم که هنوز ابهامات و منابع خطای بسیاری وجود دارد:

ارقام ما معرف مجموع کل جنگجویان است، و نه تعداد افرادی که در حال حاضر درگیر این نبرد هستند. برای تخمین مورد دوم، باید به طور دقیق از تعداد افرادی که کشته یا دستگیر شده‌اند و همینطور افرادی که به کشورهای خود بازگشته‌اند، اطلاع داشت که -در این مرحله- ما هیچ شیوه کاملاً قابل اتکایی برای دستیابی به چنین اطلاعاتی در اختیار نداریم.

ارقام اعلام‌شده از سوی کشورهای غربی احتمالاً بیش از آمار کشورهای غیرغربی، معتبر و موثق هستند؛ تا اندازه‌ای به این علت که در این کشورها گزارش‌های مستقل بیشتری (و بنابراین منابع بیشتری برای مراجعه) در دسترس هستند، و تا اندازه‌ای نیز به این علت که در کشورهای غربی، دولت‌ها معمولاً هر از گاهی آمارهای قابل اعتمادی منتشر کنند.

 

■ ملیت افراد حاضر در جنگ داخلی سوریه، محل ابهام است ■ 

از سوی دیگر، آمارهای رسمی را نیز نمی‌توان با یکدیگر مقایسه کرد. در حالی که برخی از دولت‌ها تنها «افراط‌گرایان شناخته‌شده» را در برآوردهای خود از جنگجویان خارجی حاضر در سوریه لحاظ می‌کنند، دیگران، افرادی را نیز که -علی‌رغم نداشتن هیچ پیوند مشخصی با گروه‌های افراط‌گرا- احتمال می‌رود به قصد درگیر شدن در جنگ داخلی سوریه، وارد این کشور شده باشند، به شمار می‌آورند.

منبع ابهام دیگر، تابعیت افراد است. ارقام ما نوعاً به افراد مقیم در کشورها ارجاع می‌دهد، که ممکن است شهروندان دیگر کشورها را نیز شامل شود. در نتیجه، برای مثال، ما تصور می‌کنیم که تعداد افرادی که با ملیت بوسنیایی در حال جنگ در سوریه هستند، به شکل چشمگیری بیش از رقم جنگجویان خارجی متعلق به بوسنی باشد که در جداول ما آمده است. تصور مشابهی در مورد چچن که تعداد زیادی از آنها مقیم روسیه هستند نیز وجود دارد.

 

■ تعداد قابل توجهی از جنگجویان، تحت پوشش گروه کمک‌های انسان‌دوستانه به سوریه می‌روند ■ 

و بالاخره اینکه ما دریافته‌ایم که ممکن است تعداد قابل توجه اما نامشخصی از جنگجویان خارجی، که خواهان شرکت در جنگ هستند، تحت «پوشش» همراهان ناوگان کمک‌های بشردوستانه به این کشور سفر کنند، و یا اینکه افرادی حقیقتاً بنا به دلایل انسان‌دوستانه به سوریه بروند، اما پس از گذراندن مدت زمانی در آن کشور، به گروه‌های شبه‌نظامی ملحق شوند.

علی‌رغم وجود این محدودیت‌ها، تصور ما بر این است که انتشار همین آمار نه چندان دقیق نیز از ارزش قابل توجهی برخوردار است. داده‌های ما غنی‌تر و انبوه‌تر از منابعی است که ما در برآوردهای خود به آنها مراجعه کرده‌ایم، و ما قویاً بر این باوریم که مباحث عمومی باید بر پایه استوارترین بنیان‌های موجود بنا شوند. افزون بر آن، در حالی که آمار جزئی ارائه‌شده در مورد تعداد افراد ممکن است به واسطه محدودیت‌ها، چندان دقیق نباشند، اما ما در خصوص ارزیابی خود درباره روال کلی در جریان در جنگ داخلی سوریه، اطمینان داریم.

منبع : اشراف