اندیشکده بروکینگز:آیا ترکیه در سوریه مداخله نظامی خواهد کرد؟
اندیشکده بروکینگز در یادداشتی به قلم کمال کریشجی، مدیر پروژه ترکیه و کارشناس سیاست خارجی ترکیه در این اندیشکده نوشت: ترکیه با جدیت به این مسئله پرداخته که آیا باید نیروهایش را در سوریه مستقر کند یا خیر...
کمتر از یک سال پیش، زمانی که داعش شهر کردنشین کوبانی را تصرف کرد، ترکیه با موجی از انتقادات برای عدم مداخله و اقدام علیه این گروهک مواجه شد. در همین زمان، سران ترکیه گفتند که مداخله این کشور، تخطی از تمامیت عرضی سوریه است.
•چرخش ۱۸۰ درجه‌ای ترکیه از مواضعش•
اما امروز، عکس گفته فوق در حال رخ دادن است. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه سخت بر مداخله نظامی اصرار دارد تا از این راه یک منطقه امن را در داخل خاک سوریه برای سوریان آواره فراهم آورد و همچنین با این کار از ظهور «کشورهای تروریستی کوچک» در امتداد مرز ترکیه جلوگیری کند. این مسئله برای جامعه بین‌الملل، شاید به معنای اقدامات اردوغان علیه داعش باشد-اما عبارت «یک دولت تروریستی»، در ادبیات اردوغان، همچنین می‌تواند به معنای هر نوع از شکل‌گیری یک کشور، با پیشگامی کردها باشد.
•هجوم آوارگان سوری به ترکیه•
– توضیح این چرخش ۱۸۰ درجه‌ای چیست؟
بیش از دو میلیون پناهنده در ترکیه حاضر هستند که از خشونت موجود در سوریه و عراق به ترکیه گریخته‌اند. هزینه زندگی و مراقبت از این پناهندگان از طریق منابع دولتی تأمین می‌شود- تاکنون، ترکیه بیش از شش میلیارد دلار را برای حمایت و مراقبت از این پناهندگان هزینه نموده است. و این احتمال وجود دارد که پناهندگان بیشتری به خاک این کشور وارد شوند: بحران آوارگی ایجاد شده از طریق درگیری‌های تل ابیض بین نیروهای حزب اتحاد دموکراتیک و داعش در ماه ژوئن، به عنوان عامل اصلی آوارگی محتمل بین دویست تا سیصد هزار نفر از ساکن مناطق حومه اعزاز و حلب دیده می‌شود.
•ایجاد منطقه امن در شمال منطقه مورد تهاجم•
با آغاز جنگ و درگیری در تل ابیض، نومان کورتولموس، معاون نخست‌وزیر ترکیه قول کمک به آوارگان را داد- اما کمک‌هایی که در خاک سوریه صورت خواهد گرفت. با تشدید هرج‌ومرج و ادامه بحران، مقامات محلی مرز خود را به روی آوارگان باز نمودند. نزدیک به سی هزار پناهنده به خاک ترکیه هجوم آوردند، و وضعیتی اضطراری جهت پذیرش و سکونت پناهندگان ایجاد گردید. این یکی از عواملی بود که سبب تقویت ایده ایجاد منطقه امن، در شمال منطقه‌ای شد که انتظار می‌رود داعش و گروه‌های ضد رژیم اسد در آنجا با یکدیگر درگیر شوند.
•حمایت آمریکا از طرح استقلال کردها•
– پیچیدگی‌های کردها
اما در این رابطه تعداد کثیری از ملاحظات پیچیده سیاسی وجود دارند. وقتی که حزب اتحاد دموکراتیک داعش را در تل ابیض شکست داد آنها همچنین مناطق تحت سیطره کردها در امتداد مرز ترکیه را با هم ادغام نمودند. عده زیادی در این باره تردید داشتند که آیا آمریکا حزب اتحاد دموکراتیک را ترغیب نموده است تا با داعش وارد نبرد شود و پوشش هوایی را هم برای این حزب فراهم نموده است یا خیر. برخی از مفسران بر این باورند که این مسئله، تمایل آمریکا برای حمایت از طرح‌های کردها برای استقلال را تأیید می‌کند، حمایتی که تا زمان وجود تعهد کردها برای مبارزه با داعش وجود خواهد داشت. آنکارا درباره ارتباط حزب اتحاد دموکراتیک با حزب کارگر کردستان ترکیه نگران است. در این رابطه، «منطقه امن» برای ترکیه به معنای یک واحد نظامی ترک است که از ادغام و ترکیب نواحی کردنشین تحت سیطره ترکیه به یک منطقه کردنشین واحد و یکپارچه جلوگیری می‌کند.
•آیا ترکیه با داعش در ارتباط است•
مدت‌هاست ترکیه به حمایت از داعش متهم می‌شود. اینکه به اصطلاح خلیفه داعش برای سران ترکیه به عنوان یک کشور همسایه دردسری ایجاد نمی‌کند، برای تعداد زیادی از افراد به معنای ارتباط کاری بین داعش و ترکیه است. کردها مکرراً گلایه نموده‌اند که، تا زمان سقوط تل ابیض، ترکیه حتی برق مناطق تحت کنترل داعش را تأمین می‌کرده است، اما این کار را از مناطق تحت کنترل کردها دریغ می‌کند. بنابراین، اعزام نیرو به سوریه نه تنها صرفاً با اهداف و دغدغه‌های بشردوستانه نیست، بلکه تلاشی است برای پیش‌دستی و جلوگیری از سقوط مناطق بیشتر که در اختیار کردها درخواهند آمد.
•تبعات شکست حزب عدالت در انتخابات•
از نظر منطقه‌ای، این مسئله که در انتخابات هفتم ژوئن، حزب عدالت و توسعه ترکیه اکثریت کرسی‌های مجلس را از دست داد اهمیت دارد. هدف اردوغان برای حزب مطبوعش این بود تا رأی کافی را برای قانون جدیدی کسب کند که به او امکان دائمی ساختن حکومت بسیار استبدادی‌اش را می‌داد. اما به جای این کار، رأی‌دهندگان از حزب دموکراتیک خلق کرد حمایت کردند، و به حزب مذکور این امکان را دادند تا به آستانه انتخاباتی بالا و بی‌سابقه ده درصدی ترکیه دست پیدا کند و کرسی‌هایی را به خود اختصاص دهد که برای اعضای حزب عدالت و توسعه ترکیه تعیین شده بودند.
•انتقام کردها از اردوغان•
این نتیجه انتخاباتی ممکن است نشان دهد که بسیاری از رأی‌دهندگان محافظه‌کار کرد، پس از آنکه اردوغان «قبول نکرد که از اقداماتش در کوبانی دست بردارد»، از خواب غفلت بیدار شدند. وقتی که اردوغان ترمز فرآیند صلح کردی را در راستای پیگیری یک خط ملی‌تر کشید، نهایتاً برخی از رأی‌دهندگان از حمایت حزب عدالت و توسعه دست کشیده و از حزب دموکراتیک خلق کرد حمایت نمودند.
فراخوان‌ها برای مداخله در سوریه به عنوان افزایش و توسعه این خط ملی‌گرا در زمانی دیده می‌شوند که ترکیه در حال گام نهادن به یک فرآیند ائتلاف‌ساز دشوار است. اردوغان پیش از این نشان داده است که ائتلاف با حزب افراطی اقدام ملی ترکیه یا آنچه را ترجیح می‌دهد که «انتخابات مجدد» می‌نامد. او امیدوار است که رأی‌دهندگان، آگاه و حساس نسبت به دولت ائتلاف، دولت اکثریت به رهبری حزب عدالت و توسعه را مورد حمایت قرار دهند.
•عدم تمایل مقامات نظامی ترکیه برای مداخله در سوریه•
– نتیجه‌ای که هیچ کس خواهانش نیست
بنابراین، آیا ترکیه مداخله خواهد نمود؟ احتمال این کار وجود ندارد، چرا که مقامات نظامی تاکنون نشان داده‌اند که تمایلی برای پیشگام شدن و قدم نهادن در این راه را ندارند. مقامات نظامی اصرار دارند که در صورت عدم تأیید شورای امنیت سازمان ملل متحد، درباره تخطی از قوانین بین‌المللی، مجلس باید تصمیم گرفته و این امر دغدغه مجلس است. همچنین مقامات نظامی پیش از این سابقه مخالفت و مقاومت در برابر مداخلات را دارند، نظیر مسئله عراق در سال ۲۰۰۳. با توجه به تکرار اظهارات پیشین پوتین در طی سفر اخیر وزیر امور خارجه سوریه به مسکو، روسیه همچنان مصمم است تا از حمایت خود از رژیم اسد ادامه دهد؛ مشخصاً، مقامات نظامی ترکیه درباره کشیده شدن به جنگ با روسیه، مستقیم یا غیرمستقیم، هشیار و محتاط هستند.
•تبعات اقتصادی مداخله برای ترکیه•
همچنین در این رابطه ملاحظات اقتصادی هم وجود دارند که باید در نظر گرفته شوند- اقتصاد ترکیه در وضعیتی خوبی قرار ندارد، و مداخله نظامی برای اقتصاد این کشور بسیار خطرناک خواهد بود. در این بین، دخالت‌های ترکیه در بحران سوریه، سبب آزردگی فزآینده جامعه ترکیه گردیده است.
احتمالات و دورنمای مداخله ترکیه در سوریه، صرفاً حدس و گمان هستند. ابراهیم کالین، مشاور ارشد اردوغان حتی اعلام نموده است که مداخله این کشور منطقی نخواهد بود. با این وجود، این شعله سرکش کوهی نیست که از کاه ساخته شده باشد. تا زمانی که هرج‌ومرج و بحران در کشور همسایه وجود دارد، عوامل ترغیبی بسیاری ترکیه را وسوسه خواهند نمود تا در سوریه مداخله کند. ممکن است که ترکیه، با سیاست خارجی فعلی خود، که به شکلی مفتضح «مشکل صفر با همسایگان» نامیده می‌شود، بیشتر در باتلاق سوریه فرو برود. اما هیچ کس از این مسئله سودی نخواهد برد: نه همسایگان شرقی این کشور در خاورمیانه، و نه جامعه بین‌الملل، و نه حتی خود ترکیه (علیرغم آنچه برخی اظهار می‌دارند(.
منبع: اشراف
مرکز رصد راهبردی اشراف بدون تایید محتوا و ادعاهای مطرح شده در این گزارش، ترجمه کامل آن را صرفا جهت اطلاع نخبگان، کارشناسان، پژوهشگران، دانشجویان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر می‌کند و دروغ پراکنی‌ها، اطلاعات نادرست، اتهامات و القائات این گزارش مورد تأیید اشراف نمی‌باشد.
