اردوغان چگونه بازی باخته را برد؟

پیروزی غیرمنتظره حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی ترکیه که با رشد هشت درصدی آرای این حزب همراه بود، در حالی اعلام شد که خبرهای دریافتی از بروز آشوب در این کشور و درگیری پلیس با معترضان به نتایج انتخابات حکایت دارد...

       

       

روز گذشته – یک شنبه – برابر با یکم نوامبر انتخابات پارلمانی ترکیه برگزار شد و رای دهندگان این کشور آراء خود را درون 174 هزار و 236 صندوق رای گیری انداختند.
براساس نتایج اولیه میزان مشارکت در این دور از انتخابات پارلمانی ترکیه 91 درصد اعلام شد. در حالی که پیش از این 122 سفارت و کنسولگری و نمایندگی ترکیه در 54 کشور جهان کار رای گیری از اتباع این کشور در خارج را انجام داده بود.

رای گیری از ساعت 8 صبح روز یک شنبه درحالی در سراسر ترکیه آغاز شد که براساس اعلام کمیته انتخابات این کشور 53 میلیون و 765 هزار و 231 نفر می توانستند، آرا خود را به صندوق ها بریزند.

در این دور از انتخابات ترکیه 20 حزب با یکدیگر رقابت می کردند که مهمترین آنها حزب حاکم «عدالت و توسعه»، حزب «جمهوری خواه خلق»، حزب «حرکت ملی» و حزب «دموکراتیک خلق» به شمار می آمدند.افزون بر آن در این انتخابات 165 کاندیدای مستقل نیز مشارکت داشتند.

اعلام نتایج اولیه و پیروزی عدالت و توسعه

نتایج اولیه شمارش آرا این انتخابات زود هنگام حکایت از این داشت که حزب حاکم عدالت و توسعه 49.5 درصد آرا، حزب جمهوری خواه خلق با 25.3 درصد، حزب حرکت ملی با 12 درصد و حزب دموکراتیک خلق با 10.3 درصد آرا را به دست آورده اند.

بازتاب اعلام نتایج اولیه در رسانه های جهان

اعلام نتایج اولیه انتخابات ترکیه در رسانه های جهان بازتاب های بسیاری داشت. «بی بی سی» و «گاردین» در اولین واکنش از امکان «رجب طیب اردوغان» جهت تشکیل دولت به تنهایی و بدون ائتلاف با دیگر احزاب ترکیه سخن گفتند.

روزنامه انگلیسی «فایننشال تایمز» نیز اردوغان را در آستانه پیروزی خواند و به این نکته اشاره کرد که عدالت و توسعه آرایی که در ژوئن گذشته از دست داده بود، را پس گرفت.

«دیلی میل» نیز با اشاره به پیروزی عدالت و توسعه در این انتخابات از توان این حزب در گذار از مرحله سخت شکاف سیاسی ایجاد شده در این کشور پس از انتخابات ژوئن گذشته نوشت.

«واشنگتن پست»، «نیویورک تایمز» آمریکا و شبکه «الجزیره» قطر نیز با مضامینی مشابه خبرهای مربوط به انتخابات ترکیه را منتشر کردند. 

به هر روی نتایج اولیه و غیر رسمی این انتخابات نشان داد که حزب عدالت و توسعه ترکیه توانست 8 درصد بیشتر از انتخابات دور قبل - که در آن 41.8 درصد آرا را به دست آورده بود – آرا انتخاباتی را از آن خود کند.

نظرسنجی ها چه گفته بودند

انتخابات پارلمانی ترکیه درحالی برگزار شد که نظرسنجی های انجام شده پیش از انتخابات، افزایش آرای عدالت و توسعه و حزب جمهوری خواه خلق به عنوان بزرگترین حزب معارض در این کشور، در مقابل کاهش آرای دو حزب حرکت ملی و دموکراتیک خلق را پیش بینی کرده بودند.
اما در عین حال هیچ یک از این نظرسنجی ها نتوانسته بودند، به طور قاطع پیش بینی کنند که عدالت و توسعه خواهد توانست اکثریت آرا از آن خود کند.

سوالی که در اینجا مطرح می شود، این است که با وجود نارضایتی های بسیار موجود در ترکیه از اردوغان و حزبش هم در عرصه سیاست داخلی و هم در عرصه سیاست خارجی، این حزب چگونه توانست، پیروز میدان انتخابات باشد. 

عواملی که عدالت و توسعه را پیروز میدان کرد

پیروزی حزب حاکم عدالت و توسعه با وجود نارضایتی های داخلی موجود از آن تعجب بسیاری را برانگیخت. چگونه است که با وجود افزایش نارضایتی ها از این حزب و دولت آن، عدالت و توسعه موفق می شود، نسبت به دور قبل آرا بیشتری کسب کند.

تصحیح اشتباهات گذشته

طی دوره کوتاه گذشته عدالت و توسعه مجموعه اقدامات و تدابیری را برای اصلاح و تصحیح خطاها و اشتباهاتی که در انتخابات دور قبل مرتکب شده بود، اتخاذ کرد که مهمترین این اقدامات عبارت بودند از:

یک: تغییر راهبرد پراکندگی کاندیداهای انتخاباتی به ویژه در شرق و جنوب شرقی ترکیه

مناطق شرق و جنوب شرقی ترکیه دارای ساختار اجتماعی مستحکم طایفه ای و عشیره ای هستند و عدالت و توسعه با در نظر گرفتن این ساختار در انتخابات اخیر افراد بومی و محلی این مناطق را کاندیدای انتخابات کرد، اما در عین حال رهبران حزب توجه داشتند، این افراد کسانی باشند که ارتباطی مستحکم با مناطق خود نداشته باشند و برای رای دهندگان این مناطق نیز چندان شناخته شده نباشند.

دو: کاستن از توجه به نظام ریاستی
برخلاف انتخابات دور قبل که عدالت و توسعه در آن بر تغییر نظام این کشور به «ریاستی» تمرکز کرده بود، در این دور از انتخابات اگرچه این موضوع همچنان یکی از اولویت های حزب به شمار می آید، اما تلاش کرد، خود را به آن متمایل نشان ندهد، چون دریافته بود، این موضوع در انتخابات گذشته موجب از دست دادن بخش قابل توجهی از آرای این حزب شده بود، کسانی که مخالف این طرح اردوغان بودند.

سه: تلاش برای برقراری رابطه با احزاب دیگر
در انتخابات گذشته عدالت و توسعه باور داشت که می تواند، اکثریت آرا را به دست آورد و همین موجب می شد، تمایلی به داشتن رابطه با احزاب دیگر از جمله احزاب کوچک نداشته باشد، اما نتایج انتخابات دور قبل به عدالت و توسعه یادآور شد که همین احزاب کوچک نیز می توانند، رقم زننده نتایج مهم باشند.

نقاط تمرکز عدالت و توسعه در این دور از انتخابات

برعکس انتخابات گذشته، در این دور عدالت و توسعه از نتایجی که ممکن بود، در انتخابات به دست آورد، نگران و مضطرب بود، این موضوع موجب شد، نگاه رهبران حزب بر مجموعه عواملی متمرکز شود که ضریب پیروزی آنها را تا جای ممکن بالا ببرد و مهمترین این عوامل عبارت بودند از:

یک: آرا خارج کشور 
در حالی که در انتخابات گذشته میزان مشارکت رای دهندگان ترک مقیم خارج 36 درصد اعلام شده بود، میزان مشارکت در این دور 45 تا 50 درصد اعلام شد و در این بین عدالت و توسعه تلاش کرد، نیمی از این آرا که حدود 1.5 میلیون رای بود، را از آن خود کند.

دو: آرا محافظه کاران 
در انتخابات گذشته بخش قابل توجهی از رای دهندگان محافظه کار ترکیه از جمله کُردها آرا خود را به صندوق حزب دموکراتیک خلق که حزبی کُردی است، ریختند، طبیعی است، این آرا پس از افزایش گرایش های ملی گرایانه و آشفتگی اوضاع امنیتی در شرق و جنوب شرقی ترکیه بار دیگر به صندوق توسعه و عدالت ریخته شود.

سه: کاهش حمایت غیر کُردها از حزب دموکراتیک خلق 
در انتخابات گذشته حزب دموکراتیک خلق که حزبی از آن کُردهای ترکیه است، موفق شد، بخش قابل توجهی از آرای حزب دموکراتیک خلق را به دست آورد و رای دهندگان به این حزب تلاش کردند، به این طریق طرح نظام ریاستی اردوغان را با شکست مواجه کنند.

با وجودی که همچنان این احتمال وجود دارد، عدالت و توسعه طرح تصویب نظام ریاستی را مطرح کند، اما عوامل دیگری موجب شد، این آرا از ریخته شدن به صندوق حزب دموکراتیک خلق منصرف شوند که مهمترین آن نزاع بین دولت و حزب کارگران کردستان بود که در فهرست تروریسم آنکارا قرار داشت و عامل تشنج و آشفتگی اوضاع در ترکیه به طور عام شناخته شده بود.

چهار: آرا رای دهندگانی که در انتخابات گذشته شرکت نداشتند
بخش قابل توجهی از رای دهندگان به حزب عدالت و توسعه در انتخابات گذشته مشارکت نداشتند و حزب نیز توجه چندانی به این امر نکرد، چون چه بسا بر این باور بود، بدون رای آنها نیز انتخابات را خواهد برد، موضوعی که در این دور از انتخابات بر آن تمرکز بسیار صورت گرفت، چون عدالت و توسعه دریافته بود، بدون آنها امکان پیروزی وجود ندارد.

البته در این بین نباید این نکته را نادیده گرفت که افزایش بی ثابتی سیاسی و اقتصادی و امنیتی یکی از مهمترین انگیزه های این افراد برای بازگشت به عرصه انتخابات و دادن رای به عدالت و توسعه بود.

بازتاب پیروزی عدالت و توسعه در ترکیه

اما پیروزی غیر منتظره حزب عدالت و توسعه در انتخابات پارلمانی اخیر با واکنش هایی داخل این کشور مواجه شده است.

- «عثمان فاروق لوغ اوغلو»، عضو حزب جمهوری خلق ترکیه که بزرگترین حزب مخالف دولت این کشور می باشد، نتایج انتخابات پارلمانی ترکیه و کسب اکثریت مطلق حزب عدالت و توسعه را تعجب انگیز و حامل پیام های بد برای کشورش و منطقه دانست.

وی تشکیل دولت تک حزبی توسط حزب عدالت و توسعه را به معنای ادامه سیاست های قبلی در داخل و خارج ترکیه دانست، سیاست هایی که ترکیه را تبدیل به یک بدهکار استراتژیک کرده و در چنین شرایطی شاهد کشوری خواهیم بود که در تمامی عرصه ها عقب گرد خواهد داشت.

- منابع خبری ترکیه نتایج به دست آمده در این دور از انتخابات را موفقیتی بزرگ و تا حدی غیرمنتظره برای اردوغان و حزبش می‌ دانند که در دور قبلی انتخابات، تنها موفق به کسب حدود 40 درصد از آرا شده بود. این تغییر قابل توجه در آرا سبب شده، شماری از تحلیلگران در فضای مجازی، اقدام اردوغان در جلوگیری از تشکیل ائتلاف و برگزاری انتخابات مجدد را اقدامی زیرکانه ارزیابی کنند.

- «صلاح الدین دمیر تاش»، رهبر حزب ک،ردی دموکراتیک خلق پس از اعلام نتایج انتخابات این آرا را ناعادلانه خواند. وی تصریح کرد که انتخابات عادلانه نبود، اما به هر حال توانستیم 11 درصد آراء را کسب کنیم.

- «دلوت باجلی»، رهبر حزب حرکت ملی ترکیه، بامداد دوشنبه پس از شکست سنگین در انتخابات پارلمانی زودهنگام این کشور از سمتش استعفا کرد.

این درحالی است که آخرین خبرهای رسیده از ترکیه از بروز آشوب انتخاباتی در این کشور و درگیری پلیس ترکیه با معترضین به نتایج انتخابات حکایت دارد.    

منبع:مشرق نیوز